O eúscaro e o feminismo son dúas realidades lingüísticas opostas nas xornadas de acompañamento: por unha banda, a dos vascos brancos que reivindican o dereito a vivir en eúscaro e, por outro, a feminista máis racializada e multilingüe. Estes últimos explicaron que o racismo pecha as portas que lles abre o ser vascoparlantes. E entre esas dúas augas, eu sempre estaba no bando dos privilexiados. Euskaldun-motz / erdal bilingüe / sasi-euskaldun –termos traídos por Lutxo Egia e Irene Bitxats, xenerosos para entenderme e interpelarme– somos os brancos os únicos privilexiados en canto á lingua: temos todas as portas abertas ao eúscaro e, como vivimos moi ben na hexemonía do castelán, non coñecemos a opresión que sofren os que queren ser euskaldun-moi.

Chamoume a atención a disonancia entre dous discursos. Por exemplo, Irene Arrarats reivindicou o potencial inclusivo e integrador do termo “vasco”, xa que o vasco é quen fala euskera, sexa de aquí ou de fóra. Pola súa banda, Tarana Karim e Leocadia Bueriberi afirmaron que non senten vascos, ou senten, pero que os vascos brancos néganlles ese status porque non entran no molde do vasco prototípico.

“O eúscaro non é excluínte, é integrador”, dixo Lorea Agirre. De acordo, pero o tres activistas antirracistas lembraron que a inmensa maioría das mulleres racializadas non teñen a oportunidade de aprender euskera e iso supón meter unha pedra máis na mochila da exclusión. Agirre reivindicou un proceso de euskaldunización masivo, universal e gratuíto, pero iso só interpela ao Goberno. Bueriberi deixou claro que o prezo da matrícula dos euskaltegis non é o único problema, senón que as persoas que viven a violencia do racismo institucional e social teñen outras prioridades: “Si axudádesnos a eliminar estes problemas, nós aprenderemos o eúscaro con toda a alegría”. Neste sentido, Bitxats afirmou que os castellanohablantes non saben “que cultura hai de eúscaro”. A xitana Pamira Duval reclamou que se teña en conta a achega dos xitanos dentro da historia vasca, e especialmente o Romintxel.

Outro contraste rechamante: Irene Arrarats puxo en valor a dinámica dos creadores xurxurlaris enraizada no Movemento Feminista de Euskal Herria. Os antiracistas, en cambio, din que esta estratexia é válida para entender un discurso, pero non para participar nunha asemblea, xa que quen necesita un tradutor non poderá seguir o ritmo da asemblea e colocarao nun papel pasivo. É máis, Karim e Bueriberi advertiron de que si as mulleres inmigrantes non entenden o cartel da Feministaldia ou o do 8 de Marzo, non se van a sumar. “Entón, a única solución é gañar a lingua hexemónica?”, escribiu alguén no chat.

A única resposta posible é a que se mencionou en todas as sesións: non ter medo ao conflito, porque é o motor do cambio. Agirre e Eskisabel din que a cultura vasca pode recibir desde o feminismo a interpelación que fai ao suxeito hexemónico: “Ti es o que non me deixas ser o que son”. Pois ben, as feministas racializadas dixéronnos que nós non lles deixamos ser euskaldunes.A
conselleira dixo que si existen os lugares de respiración do eúscaro, o resto son lugares de ahogamiento. Creo que ese é o reto: todos teremos que pensar que facer para que as nosas respiracións non se convertan no punto de ahogamiento dos demais.