Ser menor de idade fai máis difícil tomarse en serio? Fai máis complicada a loita dos alumnos?
Mikel González: Nas nosas relacións coa dirección do centro, é certo que nesa correlación de poder ou confrontación o feito de ser menor de idade non nos beneficia, pero é un problema que se pode superar co traballo ben feito e que se podería traducir nunha relación de igual a igual coa dirección algún día.
Maider Indart: Négasenos a capacidade de decidir sobre o noso proceso de aprendizaxe, porque non se nos recoñece como suxeitos políticos e trátanos coma se non fósemos adultos.

Vos infantilizan…
M. Indart: Iso é, pero cando nos organizamos para facer fronte ás problemáticas que vivimos tan xustamente, demostramos que non son as etiquetas falsas que nos pon a verdade: que somos irresponsables, que non somos adultos… A militancia implica compromiso e asunción de responsabilidades. Pero temos unha dificultade engadida: moitas veces as nosas reivindicacións se distorsionan polas actitudes dos profesores autoritarios; ante as reivindicacións concretas, ocultan problemas reais e actúan de forma autoritaria.
M. González: Hai modelos de militancia moi diversos e é unha militancia que mostra madurez e que ten razoamentos e formulacións concretas detrás das accións. Esa é a militancia que nós defendemos.

Efectivamente, parece positivo ver a mozos reivindicativos e revolucionarios reunidos en asembleas, discutindo, reflexionando… pero na realidade non queremos que os mozos sexan tan reivindicativos e tan revolucionarios, mellor obedientes e disciplinados?
M. González: Hai de todo. No noso centro hai profesores e traballadores (por exemplo, persoal de limpeza) que nos apoian (“mellor si pondes o cartel aquí, por exemplo, verase máis”) e tamén hai profesores e directivos que nos queren submisos e baixo o seu mandato, que non aceptan as protestas.
M. Indart: Dinnos que queren educar aos alumnos críticos, pero cando levamos esa idea á práctica e facemos unha crítica responsable, todo son problemas e escusas. Á fin e ao cabo, a educación cumpre unha función disciplinaria que nos marca un rumbo de futuro: adoitamos estar sete horas ao día en clase e logo temos que traballar para casa, imos penetrándonos nuns hábitos de vida que miran ao mundo laboral.
M. González: A pregunta é: a que está orientada a educación? Cando renuncies a ese camiño, organizándoche ou loitando, miraranche mal. Como está estruturado o propio sistema, lévanos a aceptalo todo; nos centros non se fomenta a actitude crítica nin se ensina, polo que moitos alumnos e alumnas non se organizan.

Pedimos poder tomar decisións sobre o proceso de aprendizaxe, participar en todos os órganos con capacidade de decisión. Pedagógicamente ese é a mensaxe que moitas veces escoitamos: a educación que teña en conta aos alumnos. Non é así na realidade?
M. González: Por unha banda están os órganos que determinan o funcionamento dos centros e, por outro, os que determinan o sistema educativo. En canto aos centros educativos, os alumnos en xeral temos a posibilidade de intervir, pero o problema vén dos altos cargos que deciden o sistema educativo, que teñen como obxectivo educar aos traballadores que van vender a súa forza de traballo ao mercado laboral, que só impulsan os procesos de aprendizaxe que lles interesan. En Zornotza, por exemplo, os alumnos de Formación Profesional de varios ciclos tiveron que suspender os seus estudos, xa que se destinou diñeiro a ciclos de carácter industrial e informático, deixando de lado aspectos sociais e artísticos.
M. Indart: Nos centros educativos tampouco temos posibilidades reais de tomar decisións sobre o noso proceso de aprendizaxe, porque hai órganos nos que os alumnos están representados, pero de forma moi limitada, e quizá poidamos facer pública a nosa opinión, pero esa opinión non ten por que influír, ao final estamos sometidos ás decisións do profesorado e dos directores. Os protagonistas da educación somos os alumnos, o lóxico sería recoñecer a capacidade de decisión, pero como institución a educación é irracional, porque non ten en conta aos alumnos, e mesmo os silencia. Por iso cremos que o camiño real para conseguir o control e a mellora dos nosos estudos é a organización do alumnado.

Entre as cousas que queredes decidir, está a de que os alumnos e alumnas decidan os contidos que se van a traballar durante o curso. Parece difícil, veñen de arriba os currículos pechos. Hai algo que valla a pena?
M. Indart: En liña coa resposta anterior, cremos que imos ir adquirindo capacidades desde a unidade e a solidariedade para loitar contra as condicións reais. É dicir, Ikas acaba de nacer e sabemos que non imos conseguir todos os puntos do noso programa dun día para outro, pero a intención é que a longo prazo, loitando, adquirindo experiencia e coa forza do equipo, poidamos tomar decisións tamén sobre os contidos.
M. González: E unha vez que a unión do alumnado traballador haxa alcanzado unha base sólida, poderiamos dar un paso máis: temos que ter en conta que o contido que se dá en secundaria está orientado á selectividade, sobre todo no Bacharelato, polo que o obxectivo final é eliminar a selectividade, expor doutra maneira o acceso á universidade.

Subliñastes a forza do grupo. A unidade dos alumnos é un dos alicerces de Ikase.
M. Indart: Un exemplo: fai un par de cursos iniciamos a loita pola retirada das cámaras dun colexio de Pamplona. Foron colocados sen anunciar e ás agachadas, en plena época estival, e non é casualidade, foron colocados nun colexio do barrio da Chantrea, nun barrio obreiro. Había problemas para falar e reunirse coa dirección, eles estaban a fixar o rumbo, e decidiuse centralizar as forzas: convocouse unha manifestación nacional en Pamplona, veu moitos alumnos de Euskal Herria, e como consecuencia desa mobilización conseguimos quitar as cámaras.
M. González: Está organizado como unha rede de aprendizaxe que permite facer fronte a problemas concretos coa loita do colexio ou da rexión, e ofrece protección nacional cando se necesita unha resposta máis potente.

Mencionou as cámaras. Desde Ikasenpresa denunciamos que a pandemia se está aproveitando para ampliar as ferramentas de control social e neutralizar os recursos que tedes para responder.
M. Indart: Reunirnos, concentrarnos, facer charlas e talleres… ponnos moitas trabas, argumentando que non se cumpren os aforamentos e as distancias, nin sequera déixallenos espazo para reunirnos, pero logo en clase xuntámonos 30 persoas sen respectar os espazos e con escasas garantías sanitarias. É evidente que utilizaron a pandemia para limitar o traballo sindical e político e acharon unha boa escusa para vulnerar os nosos dereitos.
M. González: É algo que está a suceder na sociedade en xeral, porque moitas das medidas que adoptaron non son medidas de saúde, senón medidas a favor dos seus intereses, para seguir enriquecendo aos altos cargos. O control social dos traballadores está a ser duro, do mesmo xeito que o dos estudantes. Si fose algo transitorio, entenderiámolo en parte, pero as medidas que se están tomando veñen para quedar e a pandemia está a aproveitarse para que os alumnos sexan aínda máis controlados e submisos.
M. Indart: As plataformas virtuais han collido forza na pandemia (Alexia, Educa, E-Inika) e o control sobre os deberes, a asistencia… está a ser máis estrito.
M. González: Si, porque todo queda rexistrado e aínda que o profesorado di que o obxectivo é usar menos papel, a función destas plataformas é chegar a calquera pai ou nai que faga o alumnado. Tendo en conta que o Bacharelato xa non é unha educación obrigatoria e que temos entre 17 e 18 anos, estas situacións están fóra de lugar, deberiamos ter dereito a non asistir a unha determinada clase se non o vemos necesario.

Tamén aseguran que a pandemia empeorou a calidade da educación, que as condicións dos centros educativos non son axeitadas para facer fronte a esta crise sanitaria.
M. González: Estamos a ver no día a día, por exemplo, como estamos concentrados na aula, porque o uso da máscara é o que teñen, en lugar de expor solucións, espazos amplos e abertos. Desde Ikasetik puxemos en marcha enquisas en diferentes comarcas co obxectivo de recoller os testemuños dos alumnos e, unha vez identificados os problemas máis graves, facerlles fronte.
M. Indart: Nestes testemuños habemos visto que o problema xeneralizado é a dificultade que teñen os alumnos confinados para seguir as clases desde casa. Sabíase que estariamos máis ou menos confinados este curso, que farían falta recursos, pero así estamos. Ademais, existe unha gran desinformación.

Reivindicades centros educativos sen agresións. A miúdo vén dos alumnos a opresión e o acoso doutros alumnos, como xestionar o tema?
M. Indart: Vemos dous tipos de agresións: as que recibimos de profesores e directivos (dita infantilización, comentarios machistas ou humillantes…) e as que se producen entre o alumnado. As nosas relacións son o reflexo da sociedade e por iso debemos construír un modelo social diferente; un centro libre de agresións non se pode construír dentro deste sistema, porque a sociedade é forte e non sa, baseado nun modelo de relacións capitalista (por exemplo, promóvese a competencia permanente entre nós). Devandito isto, temos que traballar a natureza das nosas relacións e protexer aos oprimidos en casos de acoso, por suposto, tecer a solidariedade dos alumnos e alumnas traballadoras.
M. González: Sendo ese o ideal, romper o sistema capitalista, hai que actuar a curto prazo para facer fronte aos casos de acoso, e non é fácil. Tentamos traballar en formacións, charlas e talleres, por exemplo a través das Escolas Públicas, ou ao redor de días concretos (por exemplo, o 25 de novembro).