A mediados de novembro puidemos ver conmocionadas as noticias que chegaban dos territorios do Sahara. Marrocos respondeu cun ataque militar á iniciativa pacífica que levaba a cabo un grupo de saharauís para visibilizar o dereito a un referendo de autodeterminación. Ante estes feitos, as reivindicacións do Sahara chegaron de decenas de lugares de Euskal Herria. Cabe destacar que esta protección non é nova; nas últimas catro décadas foron diversas as actividades organizadas en defensa deste país: caravanas solidarias para levar alimentos, medicamentos e outro material esencial, actividades deportivas e culturais de recadación... En 1976, co abandono do Sahara Occidental por parte dos soldados españois, abandónase tamén a responsabilidade de España no proceso de descolonización. Desde entón até 1991 prolongouse a guerra entre Marrocos e a Fronte Polisario, e entón reforzouse a solidariedade con este pobo no País Vasco. Naquela época tamén se iniciaron iniciativas a favor da revolución sandinista nicaraguana. Dous que foron tan diferentes

no contexto destes procesos enmárcase a creación da cooperación vasca para o desenvolvemento. Diversos movementos solidarios xurdidos do pobo foron recibindo paulatinamente o apoio de institucións públicas de diferentes niveis.

Desde entón, nos concellos, nas deputacións forais, no Goberno Vasco e no Goberno de Navarra tamén se construíu unha política de cooperación ao desenvolvemento, é dicir, definíronse plans estratéxicos coa definición de sectores e zonas xeográficas priorizadas, aprobáronse leis de cooperación ao desenvolvemento, e no caso do Goberno Vasco, en 2011 púxose en marcha a Axencia Vasca de Cooperación ao Desenvolvemento. Desde a creación da cooperación vasca para o desenvolvemento na CAPV financiáronse máis de 17.000 proxectos desde as administracións principais. Os proxectos foron de todo tipo. En 2019, por exemplo, case o 46% dos proxectos executados desenvolvéronse en territorios de América Latina e case o 20% en África. No Portal da Cooperación Pública Vasca pódense ver detalladamente as características dos proxectos financiados desde 2014 até a actualidade.

Cabe destacar que a evolución da cooperación foi irregular. Como consecuencia da crise financeira de 2008, ademais de na CAV e Navarra, no resto das comunidades autónomas os fondos dedicados a esta política experimentaron un esborralle tal que nalgúns casos quedaron en cero. Ademais da cantidade, nas últimas décadas falouse dos límites da súa eficiencia, xa que, a nivel mundial, o impacto doutros fluxos financeiros e económicos nos territorios do sur pode, en moitos casos, ser maior que o dos fluxos de cooperación ao desenvolvemento. É máis, a cantidade de diñeiro que os inmigrantes envían aos seus territorios foi en numerosas ocasións mesmo maior.

Con todo, a influencia que poden ter os diferentes fluxos é tan ampla como complexa. Por unha banda, e a falta dunha fiscalidade global, a cooperación ao desenvolvemento é un dos poucos instrumentos de redistribución a nivel mundial. E doutra banda, os fluxos de cooperación que chegan desde o exterior a diferentes países do Sur, ás veces supoñen unha parte importante do Produto Interior Bruto (PIB) do territorio. Por exemplo, segundo datos do Banco Mundial, os fluxos de axuda internacionais na República de Iemen supuxeron o 28% do PIB do país en 2018, mentres que nos últimos dez anos os fluxos de cooperación na República Centroafricana traducíronse nun 20% do PIB medio.

A mellor colaboración parece ser a que non se necesita. Pero fronte ás institucións internacionais e en concreto ao descoñecemento do Estado español, a protección dos pobos foi unha fonte de supervivencia para un pobo saharauí que leva 40 anos no exilio.