O número de persoas que viven en situación de pobreza real aumentou un 46% nunha década en Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, segundo a última enquisa do Goberno Vasco, que en Navarra se viu paliada nos últimos anos, pero debido ao aumento da dependencia, segundo denuncia a Rede contra a Pobreza e a Exclusión Social. Nesta década, os gobernos foron recortando e reformando as súas políticas, sumidos na crise económica, e as clases altas han volto a expoliar aos de abaixo.

Josep Stiglitz, Premio Nobel de Economía, explicou como o neoliberalismo nos tocou a frauta nos últimos corenta anos, dicindo que enriquecer aos de arriba tamén beneficiará aos de abaixo, “pero mentres tanto, os traballadores deberían conformarse con soldos máis baixos e os cidadáns deberían aceptar recortes”. Esta política fixo caer á pobreza e á precariedade a miles de persoas. Fixéronnos tragar o sapo de vivir por encima das nosas posibilidades, pero cada vez hai máis xente porque o diñeiro, e o benestar, sempre vai nadando en sentido contrario.

En Euskal Herria, a Carta de Dereitos Sociais de Euskal Herria (EHESK), que reúne a decenas de axentes sociais e sindicatos, chamou á folga xeral de face a dar un “salto cualitativo” o 30 de xaneiro en resposta á demanda realizada polo movemento de pensionistas. Co inicio da Gran Recesión en 2008, levaron a cabo numerosas folgas xerais contra os recortes; foi necesaria esta loita reactiva. Por iso agora hai algúns que non están afeitos a este tipo de peles. O portavoz do Goberno Vasco, Josu Erkoreka, dixo que “o respectamos, pero non hai razóns obxectivas para unha folga xeral ”.

Pola contra, EHESK lanzou unha plataforma reivindicativa en concreto, e a través da súa lectura queda claro canto se lles quitou á clase baixa e canto diñeiro hai por gañar, empezando por unha pensión mínima de 1.080 euros. Aplicación dos convenios territoriais de traballo, eliminación de brecha salarial, dignificación das tarefas de coidado, ganancia do salario mínimo de 1.200 euros, eliminación de fórmulas de precarización e xornadas parciais, xornada laboral de 35 horas… Detrás de cada unha destas reivindicacións hai moitos movementos, pero todos eles son de clase be(é).

A folga do U30 ten un reto enorme de fusionar a todos e, sobre todo, de clarificar a estratexia a partir do día seguinte. Segundo o pensador arxentino Diego Sztulwark, o neoliberalismo é intolerante a calquera forma de vida que non supoña a acumulación de capital e aos fenómenos de “automatización de vías de cooperación”. Son síntomas da súa crise estrutural e aborrecen esas subjetividades: “Esa é a base da conversión do neoliberalismo en neofascista”. Nesta trincheira sensible xogarase a loita por entender a política noutro sentido.

Pensionistas a tempo completo

Tras 450 quilómetros sobre asfalto, case un mes antes a columna de xubilados que partiu de Bilbao tocou en Madrid o pasado 15 de outubro. Saíron á rúa por primeira vez nos comezos de 2018, e concentráronse 105 luns fronte aos concellos. O movemento de pensionistas de Hego Euskal Herria atópase á vangarda das mobilizacións do Estado español.

Tras a folga xeral de U30 tamén se nota o seu impulso, aínda que oficialmente se trata dunha folga convocada polos sindicatos vascos (ELA, LAB, ESK, Steilas, Etxalde, EHNE e Hiru). CCOO e UXT non se sumaron á folga e acusaron aos convocantes de "dividir" o movemento dos pensionistas. Tamén hai pensionistas que non apoiaron a folga porque “a folga é cousa dos traballadores”, dixo Coespe, a coordinadora estatal en defensa do sistema de pensións públicas. “Este argumento pode ser utilizado por un empresario xubilado –ha respondido o sindicato Cobas–, pero nunca polos que fomos traballadores en activo”.

En Euskal Herria, a postura a favor da folga é firme entre sectores moi amplos do movemento, tal e como gritaron miles de persoas ante o parlamento en Gasteiz o 12 de decembro. O portavoz do movemento de pensionistas de Bizkaia, Jon Fano, explicou que non se trata dunha folga laboral, senón dunha folga "social e transversal".

E intergeneracional. Ademais do que lles toca a eles, están máis preocupados polo que lles vai a quedar ás xeracións futuras. De aí as principais esixencias: incremento das pensións en función do IPC, mínimo de 1.080 euros, fin da brecha de xénero, eliminación do sistema público propio, factor de sustentabilidade…

Unha muller que traballa en Altos Fornos de Biscaia, que cobra unha pensión que non chega aos 700 euros ao mes, e que loita polo futuro dos seus fillos. Ese podería ser un dos perfís dos que hoxe en día conforman o movemento de pensionistas. Pero é moi variado e aí radica a súa forza.

Mentres tanto, o Goberno de España comprometeuse a subir as pensións un 0,9% –algunhas migallas ante o encarecemento da vida-, pero o asunto viuse envolvido na investidura do novo Executivo, o que enfadou máis aos xubilados. No outro lado do Bidasoa, as protestas contra a reforma das reservas de Emmanuel Macron van moito tempo e moito máis duras, e isto conseguiu ceder en parte. Haberá que ver como inflúen estas variables nas próximas mobilizacións.

“A folga será feminista”

A convocatoria da U30 non só contou co apoio dos pensionistas, senón que tamén recibiu o doutros moitos. Por exemplo, o de mozos e estudantes que foron especialmente golpeados pola crise. No atrio do espazo feminista Talka de Vitoria, desaloxado pola Policía, numerosas organizacións xuvenís e estudantiis/estudantís de Euskal Herria (Eragin, Rede de Mozos Precarios, Euskal Herriko Neskas* Gazteak, Ikasle Sindikatua, Gora Ikasleen Borroka…) realizaron unha comparecencia conxunta. Segundo explicaron, aos mozos de hoxe "quitáronlles os logros que se conseguiron no pasado" e empuxáronlles á precariedade. Tamén crearon unha táboa reivindicativa propia, na que se pide unha educación inclusiva e feminista, ou medidas para que o lecer non se mercantilice co xogo.

O movemento feminista tamén se sumou á cita da U30 e para iso queren aproveitar as redes que foron claves no éxito das folgas xerais do 8 de Marzo e a súa “forza, capacidade movilizadora e transformadora”. Pediron aos sindicatos que fagan súas as súas reivindicacións en favor da precariedade, a heteronorma, o machismo e a vida sen guerras.

Mesmo antes da folga

Sen dúbida, o apoio aos movementos que nos últimos anos levaron a cabo as mobilizacións máis fortes e multitudinarias en Euskal Herria, as feministas e as pensionistas, vai dar un gran impulso á folga xeral do 30 de xaneiro.

Pero as formas de organización e o traballo previo realizado nos pobos tamén darán tamaño á xornada. “Si a dinámica constrúese fóra das asembleas dos polígonos, dos colectivos, das prazas e das rotondas, é difícil que sexa unha folga xeral, aínda que se lle chame así”, di a opinión expresada no número de xaneiro de Hor Dago.

A folga do 5 de decembro contra as políticas de Macron e os seus sucesores tiveron unha enorme eficacia grazas a un longo preámbulo –nun día no que se mobilizaron 1,8 millóns de persoas en todo o Estado francés, 10.000 en Baiona–, entre outras cousas, está a implicación de xornalistas da radio pública Radio France ou axentes de barrios e liceos. Seica non hai unha corrente de “abaixo arriba” cara ao sur da fronteira?

Pódese ver rapidamente que se crearon comisións de folga en Oñati, Arrasate, Leioa, Aiaraldea, Intxaurrondo e Amase de San Sebastián, Santutxu, Portugalete, Busturialdea, Lea-Artibai, Olarizu de Vitoria-Gasteiz…; están a multiplicarse as charlas e mesas redondas; o movemento feminista ha realizado numerosas accións o 18 de xaneiro, a plataforma Mobilizar as máquinas no local. Verase a réplica e as réplicas que provoca este tremor que fai tremer o palacio do solo ao teito.

O pasado 27 de decembro varias persoas espidas instaláronse fronte á sede do Goberno Vasco en Bilbao, convocadas pola Carta de Dereitos Sociais de Euskal Herria, entre as que se atopaban membros da plataforma contra a exclusión social Berri Otxoak de Barakaldo. Ese mesmo día aprobáronse no Parlamento Vasco os orzamentos da CAV para 2020, como consecuencia da abstención de Elkarrekin-Podemos: “A nosa maior preocupación é o cambio de actitude de Podemos, esa foi a única diferenza destes orzamentos”, sinalaba un dos concentrados.

Denuncian que as partidas pactadas polo partido azamboado co Executivo de Urkullu son “restritivas ”. Na RGI, por exemplo, Elkarrekin-Podemos anunciou un incremento do 4%, pero a plataforma contra a exclusión Argilan e outros colectivos sociais de Bizkaia explicaron que os recortes que se produciron a partir de 2012 supoñen un descenso real do 34% para cada familia que necesite este ingreso: “Hai suficientes razóns para estar hoxe aquí e dentro dun mes, na folga xeral do 30 de xaneiro, na rúa”.

A rúa como medidor; a rúa máis que como lugar de desfiles buxán, entendida como espazo de asalto; a rúa para que o cidadán se faga dono en todos os terreos; o que se quere deixar á sombra na cociña, na estada, nos caixeiros para facer visible a rúa.