Gabi Mouesca comeza a conversar sen darlle tempo a acender a gravadora. Apenas tivo tempo de repousar a mochila e xa estamos aí, na zona chamada Baudonne, andando: “Alí haberá dormitorios, individuais, en cada un deles haberá duchas e aseos, alí haberá un lugar colectivo, onde se comerá o comedor, onde os traballadores, os acompañantes e os presos compartimos, alí haberá tres apartamentos, onde as nais poden estar cos nenos e nenas, alí estará o horto”. O espazo terá unha gran importancia na consecución dos obxectivos. Baudonne converterase nun aloxamento para mulleres que están a ser condenadas a longas penas de cárcere, no que pasarán os últimos meses de prisión. Será un espazo para recuperar a autonomía e dignidade e preparar o despedimento. En abril chegarán o sete primeiras mulleres. A partir do ano que vén haberá dez prazas.

Reunímonos con Mouesca, que nos últimos anos debuxou e encarnado o proxecto. O comedor de mañá pero de momento volvemos á oficina interanacional con dous computadores, un calendario 2020 e pouco máis. Mentres segue coa presentación, interrompinlle o fluxo de palabras, advertinlle da importancia de utilizar as palabras que el utilizou como el utilizounas, e pregunteille o tempo para acender a gravadora. “Ves ese tres potretas que están na parede? Sabe vostede quen son? Ao abate Pierre, vostede coñéceo, e xunto a el Georges Legay e Lucie Coutaz, o tres son os creadores de Emmaus. No ADN de Emmaus temos un preso, o famoso Georges, que pasou 20 anos preso. Eu digo que entre as 71.000 persoas que están nos cárceres franceses temos 71.000 Georges potenciais: se lles convidas a ser axentes na súa vida e na vida da comunidade, se a maioría o ten, responderémosche que o fagamos. Queremos estender esta invitación con este caserío, como fixo o abade Pierre”.

O caserío Baudonne estará en mans da estrutura Emmaus, que este ano cumpre 70 anos. Hai outros dous caseríos deste tipo no Estado francés, ambos os xestionados por Emmaus e este é o terceiro pero o primeiro para as mulleres. Mouesca é a directora deste espazo, coa empatía necesaria para ocupar ese posto, xa que tamén pasou 17 anos preso como militante de IK, entre 1984 e 2001. “Moitos presos e presas –e eu desde logo- falan dun oskola ao longo dos anos de cárcere ao falar de reinserción e cando se lles pide que poñan palabras sobre o que queren traballar no camiño da reconstrución. O cárcere está formada pola violencia e as ameazas, e nesa atmosfera que nos leva á morte, cada un ten que construír esa cuncha para protexerse a si mesmo. Cando es liberado, necesitas meses, anos, décadas para desfacer iso, e algúns nunca o conseguen”.

No centro de horticultura

O caserío Baudonne é o nome do proxecto que se atopa en Tarnos a uns quilómetros de Baiona. Porque é un horto na base. Tres hectáreas de terreo para a produción ecolóxica de hortalizas. “Unha terra moi boa, como nos dixo a Sociedade da Terra do Mañá. O que en cen anos seguirá sendo moi bo”, di Mouesca moi contenta. Os/as presos/as serán traballadores/as da horta, con contrato laboral de 26 horas semanais, asalariados/as.

A plusvalía que o cultivo pode ter no proceso de reinserción e de recuperación persoal é elevada. Plantar, cultivar, coidar, colleitar, recuperar as sementes para repetir o proceso, alimentalo todo, un mesmo ou á beira. A autoestima que iso leva non é pequena. Quen o desexe poderá formarse na horta, en colaboración cos centros educativos de Hazparne e Oyereluy. Pasarán as mañás na horta para dedicar as tardes a outras cousas, como a arte, a cultura, o despedimento e o proceso de reconstrución.

A petición será prorrogada polo preso

Poderá solicitar a finalización da sanción no mesmo lugar. O preso enviará unha carta de solicitude a Baudonn –directamente ou pasando polo conselleiro de prisión responsable da reinserción e a proba–. Recibido o sobre, Mouesca ou Maude, educador, acudirán a coñecer ao preso e explicarán con detalle o proxecto. Se o coñecemento mutuo foi satisfactorio para ambas as partes e segue interesado no proxecto, o preso solicitará ao xuíz de prisión encargado da aplicación das penas un permiso de saída de 48 horas. Dous días no caserío, descubrindo a horticultura, o espazo, o grupo, o contexto xeral. Si, despois de todo, persiste o propósito de acudir e Baudonne Baserri tamén ve con bos ollos a súa chegada, deberá solicitar unha autorización especial ao xuíz da prisión encargado da execución das penas. Alí o prisioneiro poderá pasar un período de entre seis meses e dous anos. “Rexeitamos ser menos de seis meses, porque o prazo de seis meses é o mínimo para preparar o futuro dunha persoa, non podemos facelo en menos tempo, non temos un mago”.

Seguirán negando o status de presos. Así, pregunteille canto tempo sería para Baudonne. Cun pau na man, cunha clemencia na cabeza, describiuse en voz alta como o director da prisión, rindo porque non se lle pode representar nada semellante. “Será un fogar, volveremos dar ganas de desesperación aos desestructurados polo cárcere. E iso é o que van atopar: a confianza. Por experiencia sei que a palabra prisión é desconfianza. Desconfiamos dun negro morto. Aquí atoparán un fogar que se baseará na confianza. Pero a confianza non impide o control, lerán, comprenderán e asinarán un regulamento interno cando cheguen. Tamén estarán presentes os mandatos do xuíz de Aplicación da Pena e do asesor que se encargará da reinserción e da proba”. A resposta a esta pregunta podía ser a seguinte: “Son abolicionista. O fin dos cárceres virá neste século, pero eu non o coñecerei. Con todo, en lugar de estar na atmosfera da cela que che absorbe a vitalidade, non é pouco ofrecer a oportunidade de estar nun horto, na creación ou nos soños. Aquí pasarán os meses. Polo menos, ese tempo non o terán pasado no período de desestruturación e desocialización”.

En abril chegarán as primeiras mulleres ao caserío. O equipo vaise a enfrontar con entusiasmo: O propio Mouesca, as colaboradoras, Maude, militante desde hai tempo na asociación Genepi e Alexandre, que ademais de ser o horticultor, é tamén ergonomista. “Estamos ben cun horticultor que coñece e coida os corpos e movementos, xa que son corpos que o cárcere esgotou. Tamén é importante”.