A novela está protagonizada por dúas parellas de futbolistas. Txefe Biain e Klara Idarreta están de parte da Real Sociedade. No lado do Athletic, Genoveva Aizpurua e Telmo Uriona exercitáronse a favor da permanencia. Viven na mesma praza do barrio de Kross de Donostia, pero non poden verse, cegados polos sentimentos violentos dunhas cores. Preguntamos a Irigoien por eses sentimentos diversos e tolos relacionados co fútbol, así como pola súa creación. Enviounos as respostas por correo electrónico.

Algúns intelectuais e/ou axentes da esquerda criticaron o fútbol como o opio do pobo, e criticaron o deporte.

Se o fútbol é un opio, que son todas as pretensións de poder que emanan do Poder Supremo: malos tratos, torturas, guerras cada vez máis destrutivas...

Sempre hai unha guerra acesa nalgún lugar do mundo e a industria armeira vasca é un provedor de primeiro nivel para alimentar esas guerras. É un tema que lle preocupa especialmente o armeiro, como sinalou en numerosas ocasións. Arma, disparo, bammm! ou as pistolas e as epístolas son testemuñas dos traballos.

Danme noxo as armas… aínda que, no caso dun machista sucio que está a violar a unha moza, gustoume collelo… mesmo un tanque… e un bammm! Diaños! Tamén me desgustan os vendedores de armas que fan negocios por conta das guerras: Ademais do rei de España, no País Vasco tamén temos algúns exemplares.

É esaxerado afirmar que a sociedade vai á deriva?

O noso (?) no mundo, os poderosos dos pobos ricos son os que dominan as guerras en nome da merda. Na medida en que dominan, ademais, lévannos polos camiños que queren: ponnos en perigo.

Aínda que nos teus traballos elixas temas profundos e transcendentais, nunca falta humor!

E, con todo, creo que unha vida sen humor non pode ser nin profunda nin transcendental.

Humor provocador en Derdia. É unha cuestión de Joseba Etxeberria, como ocorre no libro, a principal fonte de polémica que se produciu nos últimos anos entre afeccionados da Real e do Athletic?

Eu diría que si. O que máis chamaba a atención, si.

No libro, a fe ten case tanta presenza como no fútbol. A fe e o apego a un equipo de fútbol… Ves moi ligados?

Creo que son basicamente o mesmo. E é que, dunha maneira ou doutra, este apego responde aos nosos insaciables soños. É a noticia de que un entusiasta do Betis tirou as súas cinzas dun globo branco e verde...

[De feito, o equipo sevillano, do mesmo xeito que outros clubs, ten nichos no seu estadio para gardar as cinzas dos seus seguidores] Lémolo na
novela, se non nos equivocamos de boca de Telmo Uriona, que o Athletic está no centro e a Real está á marxe.

Tamén se fala da complexa inferioridade dos realistas… Son tópicos?

Son tópicos, pero non ineficaces, porque estou convencido de que este tipo de cuestións teñen o seu reflexo no inconsciente colectivo de cada grupo. O que quero dicirlle é que hai un pequeno altillo, si, de nacer en Bilbao a nacer en San Sebastián, ao revés: cada un toca o seu burro.

Pola súa banda, Txefe Bian refírese á "honra e ao orgullo" cando fala da Real Sociedade na súa páxina web. Os afeccionados ao fútbol as ventilan con frecuencia e, en ocasións, demóstranas de forma desmesurada. Hai persoas que pensan que é absolutamente absurdo ese apego tan apertado a un equipo de fútbol, absolutamente incomprensible...

Direivos dous ou tres pequenos detalles. Na infancia practicamos algúns deportes que nos deixan pegadas profundas e indelebles en nós mesmos, na memoria e no corazón, e que poden adoptar a forma dalgunhas cancións ou himnos, ou proxectalas nunhas cores, ou estendelas baixo a forma de relatos épicos que se transmiten nas familias ou nos barrios de xeonllos, de maneira que se nos transmite a identidade e a pertenza a unha tribo. O deporte, por outra banda, é esencialmente unha competición, a que ten como obxectivo a Deus da Vitoria, de tal modo que quen faga seu ao Deus da Vitoria ten con el o privilexio de beber da Copa do Omnipotente, que pode converter ao máis humilde seguidor nun superheroe, jopundo de todos os aplausos e encomios.

Non deberiamos ser inxenuos, baixo eses fogos artificiais dos deportes –debaixo das copas e as txapelas gañadas–, porque sempre aparecen os factores que ensucian e ensucian estes sentimentos supostamente loables: por unha banda, temos as infraccións –eu, limitándome ao campo de fútbol, castigaría co cartón vermello as contusións e pisadas–, e por outro, o diñeiro, a fonte da maior parte da corrupción.

Que opino do amor a unhas cores? Pois ben, lonxe de enfurecerse e enfurecerse contra tal abuso, contesto cun sorriso piadoso á pregunta, tomando en consideración dunha vez aos protagonistas da novela: Klara e Txefe, Geno e Telmo. Quen pode sentirse, en efecto, máis que ninguén no noso mundo, cando se sabe que a horizontal pode igualar todos os soños dos seres humanos...?

“Non chames a iso machismo, senón ob-jek-ti-bi-ta-che!”, di Telmo, falando do fútbol feminino. En que situación ve o fútbol feminino?

Eu estou totalmente a favor das mozas e das mulleres para que participen en calquera deporte, non só como amateur, senón tamén como profesional. Con todo, pensar que as mulleres futbolistas van levar a cabo o seu obxectivo da noite para a mañá –que as mulleres van gañar tanto diñeiro como os homes– me parece unha quimera. Nas loitas polos dereitos, con todo, vexo ás mulleres máis poderosas que aos homes, máis voluntarias tamén, e van facer e imos facer o camiño. Polo menos o primeiro paso –e non o menos importante!– xa o deron e xa o demos, xa que os xogadores da Real levaron a copa da raíña; tamén temos a acollida multitudinaria que se fixo aos campións en Donostia, os estadios cheos de xente…

No seu día estudou enxeñaría, foi xogador de fútbol... Como se mergullou Joan Mari Irigoien no mundo das letras?

O meu pai era futbolista dunha maneira que, mentres estudaba medicamento na Universidade, foi porteiro do Real Club de Fútbol de Valladolid. Era un literato moi amante da literatura e xa coñeces o vello proverbio: que tal, que tal a acha?

Como moitos outros escritores recoñeceron, foi a influencia dalgúns escritores suramericanos a que che animou a escribir.

Si. De mozo, nunha era fútbol e na outra estudos, estiven moi ocupado. Pero cando fun a Venezuela, ademais de dar as clases que me correspondían –as de Física e Matemáticas–, atopei horas e horas para satisfacer a miña afección: ler libros e libros, sobre todo obras mestras de escritores latinoamericanos: Pedro Páramo, Dona Bárbara, Cen anos de soidade, Eu o Supremo, Sobre heroes e tumbas, A cidade e os cans, profundos, etc. Despois, tratando de facer da miña afección un oficio, empecei a escribir: de aí xurdiron a promesa do Galo e as follas do Poliedro. Con todo, non creo que escriba todas as novelas que escribín baixo a influencia das obras dos mestres do boum: Desde o balcón do outono, Arma, disparo, baaam! os libros, por exemplo, non teñen nada que ver co realismo máxico.

Vostede é un mestre de retratos bucólicos de distintas épocas da historia do País Vasco, especialmente en Babilonia. É esta unha característica da súa obra?

Dixéronme “imaxes bucólicas”, e non me gustou. A vida, en efecto, ten algo de bucólico, pero tamén de tráxico e cruel. En canto a min, en tales ocasións, gústame reflectir eses dous mundos, xa que os considero complementarios entre si. É certo, por exemplo, que a avoa Roxali e Margari teñen as súas conversacións poéticas, pero tamén é certo que Trinido mata a Feliziano e Margari fai ao seu bebé. Talvez sexa meu o problema, porque a medida que o bucólico di que me vén á cabeza o brando, en literatura, non me gustan as blanduras.

Díxose que Babilonia foi o cume da túa obra. Quixeches superar ese traballo ou sentiches a presión da necesidade á hora de redondear os teus traballos posteriores?

Na época na que era escritor novato, pode ser que tivese uns receos, pero, despois de dedicar case toda a miña vida ás letras vascas, afíxenme e afíxenme a esas situacións. Pódovos contestar doutra maneira, se vós queredes: hoxe en día síntome como un can vello, e como eles, nin ladran nin maunk.

Polo demais, tomastes a Babilonia como a miña mellor novela, e non sei, pois… Eu dareivos tres títulos, porque non sei cal do tres é a mellor –ou cal é a peor, por suposto –: Babilonia, Lur bat haratago ou Orbetarren triloxía. Con todo, noutro tempo, contestaba sempre á xornalista que me dirixía a entrevista: “O próximo será o meu Everest!”, e agora tamén… Coas mesmas palabras respondereivos, que diaños! Pero si non estou máis rápido que un raio, terei que publicalo na editorial RIP, iso si...

Escribir unha crónica facultativa de dous anos sería a forma máis eficaz que pode ter un escritor para facer fronte á enfermidade...

Bo, tamén o fixen. A cambio, viñéronme uns poucos lectores que me recoñeceron que tomaran o libro por unha muleta e que lles axudaron moito. Xamais!...