Argia viu a moitos no seu século, de todas as cores. Estes son algúns evocadores, subxectivos e heteroxéneos, unha ensalada sen ilustracións.

Desde a súa creación, o obxectivo de Argía foi facer o eúscaro “omnipresente”, portador de noticias domésticas e do mundo. Con motivo do centenario, no encontro sobre a situación da lingua que se celebrou en Baiona, un político explicou sinceramente o que quería dicir si falábase en francés. Non é a primeira vez que ouvimos semellante cousa e póñome nervioso si é así.

Non é só o eúscaro o de Argia. Cando era celestial, as mulleres facían alí un traballo importante e, despois de facer a terra, foron gañando terreo. Buscou seriamente o equilibrio entre homes e mulleres en todas as categorías e, hoxe en día, ninguén podería ser por tanto queixoso, é campión do feminismo nas diferentes tendencias do movemento.

En política, pasou momentos difíciles. Todos eles non respectaron a posición independente que adoptou nos últimos anos de ETA e tiveron que soportar duros desprezos. Agora, quen poderá negar que tiña razón entón? Naquela época, e tamén máis tarde, cando as armas dos abertzales calaron, sempre mostrou a súa solidariedade aos que están en prisión, reivindica os seus dereitos e proclama en voz alta que é unha inxustiza radical manter aos soberanos que non gustan ao Estado baixo as lexislacións represivas de excepción.

Mentres tanto, produciuse un cambio dunha palabra crave na terminología política. O “País Vasco” (termo cultural) pasou ao ámbito político-administrativo e substituíu ao “País Vasco”, é dicir, o nome da patria dos vascos que conforman as sete provincias –algúns supernacionalistas reducírono a seis provincias, pero a idea non durou moito–. Con todo, unha vez conseguida a autonomía e aceptada a división administrativa, desde que os jeltzales comezaron a chamar ás tres provincias do seu feudo “Euskadi”, quedou relegada a “enferma nai Euskadi” de Etxahun Iruri. É normal que cambie o significado dos nomes desa maneira? Convén someterse a el?

Bo, temos tempo de felicitacións e, por tanto, utilizarei a forma antiga (de sempre…): “Bo nadal e Próspero Ano Novo!”, a pesar de que nos últimos anos a progresía prefire “Felicidades e próspero Ano Novo”, co obxectivo da laicidad. Todas son de agradecer, pero se se trata de solsticio, é mellor que o Nadal de decembro que o Ano Novo de xaneiro. O segundo é o violín do primeiro e ambos lembran o paso dun ano a outro.

Ademais, para afastarse da relixión, algúns Olentzero non queren ouvir que Jesús naceu. Pedir con alguén que entra pola cheminea coma se non fose relixión (pagán). Pola súa banda, a Igrexa, no seu afán de monoteísmo, non ole a este tipo de idólatras. Malos tempos para o sincretismo. E porque cada cultura ten as súas festas e datas favoritas, si non nos entendemos, nin Olentzero, nin Ano Novo, nin nada.

Quédanos a gastronomía. Nos últimos catorce anos, Lurrama é en novembro a granxa do País Vasco. Nos primeiros afixes aparecían galiñas de vaca de ovella, servidas sobre un prato; este ano, calabacín de ensalada de pementos de tomate… Que minestrona! Parece que vai máis aló de Bizi Baratze de Argia. Agás que non ten ningunha. Segundo contan as boas linguas, o ano que vén será a quenda dos legumes, e os nosos excelentes cociñeiros ofrecerannos un menú proteico para que todos fagámolo san e bo.