O cambio climático foi descrito como un problema global. Tamén é local?

Si. Empezamos a sufrir claras consecuencias: aumento de temperaturas, ondas de calor cada vez máis frecuentes, aumento de fenómenos extremos, aumento do nivel do mar... Cada unha delas ten consecuencias directas. O aumento da temperatura, por exemplo, afecto á saúde das persoas, pode alterar a calidade da auga e pode prexudicar ao cultivo. As ondas de calor aumentan a inmortalidade. O cambio climático, ademais, pode provocar novas enfermidades. Tamén inflúe na actividade económica, como o turismo de neve, e nalgunhas producións.

É máis fácil concienciar á xente cando o problema está cerca?

Hai que combinar medidas como a organización, construción, educación... e loitar contra a pobreza enerxética. O cambio climático está intimamente relacionado coa xestión da enerxía, o 70% das emisións asócianse á enerxía. Por tanto, si endurécese a normativa e ponse cada vez máis límites ao sector enerxético, é posible que os que menos recursos económicos teñen sexan os máis prexudicados. Requiriranse compensacións para que a subida da enerxía non vaia en detrimento de as clases máis baixas.

Por tanto, o cambio climático, que a priori parece neutro, non nos afecta a todos por igual?

Non, de ningunha maneira. É unha inxustiza engadida, tanto no eixo Norte-Sur como na nosa propia sociedade. Son as sociedades do Norte as que provocaron a aceleración do cambio climático, pero son as do Sur as que están a sufrir os maiores danos, e ademais son as que dispoñen de menos medios para afrontalos.

Para problemas locais, solucións locais?

Si. Hai dúas estratexias ante o cambio climático. Unha é reducir os gases de efecto invernadoiro, é dicir, afrontar a causa do problema. Esta acción necesita un carácter global: Si Pamplona reducise as emisións a cero, tampouco podería influír na orixe, xa que a clave está na vertedura global. A segunda estratexia é a adaptación: o cambio climático está aquí, é imprescindible adaptarse a iso. Esta adaptación refírese principalmente ás estratexias locais.

Que estratexias son esas?

Por exemplo, Pamplona pode adaptarse ao cambio climático, adaptando os seus espazos públicos á subida da temperatura. Ante as crecidas dos ríos, o Goberno Vasco podería establecer sistemas de alerta por inundacións. En definitiva, á hora de desenvolver calquera plan, a clave é non centrarse na situación actual, senón no futuro. Imaxina que vas plantar árbores: deberías plantar árbores adaptadas ao clima do futuro. Palmeiras polos bidueiros. O mesmo coas edificacións que coas estradas.

En calquera caso, todas son medidas de adaptación ao que vén. Non se pode evitar?

Unha cousa é clara: dentro duns anos viviremos nun planeta diferente, e correspóndenos facer todo o que estea nas nosas mans para minimizar o sufrimento. É necesario facelo de forma comunitaria, en grupo, porque é unha das maiores garantías. Hai unha cousa curiosa: ante os desastres (o de Tafalla ou o furacán Katrina), a xente dá o mellor de si mesma e supera con fartura os plans de emerxencia das administracións. Temos que profundar nesa forza. O cambio climático é unha oportunidade para basear a vida en novos valores, afastándonos dos valores que até agora inspiraron a nosa sociedade.

Como imos por ese camiño?

Un xornalista de The Guardian, tras os acordos de París, dixo algo así: “Avanzamos moitísimo, pero é moi pouco para o que necesitamos”. Até hai pouco, falabamos de seca informativa. Agora, en cambio, hai un movemento impulsado polos mozos, e sobre todo polas mulleres novas, e todo se está mobilizando. Estamos a escoitar moitas declaracións por parte das institucións. A mobilización social debería conseguir facelas cumprir co seu contido. Afortunadamente, hai conciencia, pero a velocidade do cambio climático é tan rápida que non sabemos si teremos tempo. É imprescindible cambiar o modelo económico.

Hai vontade para iso?

En Euskadi, a única época na que se reduciron as emisións foi a da crise económica. Por tanto, está claro que o cambio climático está intimamente ligado a este modelo que busca continuamente aumentar o consumo. Como podemos saír deste sistema? Como facer para que cidades como Pamplona ou Bilbao reduzan a súa pegada de carbono a cero? Imos pechar as fábricas de coches, de acordo, e de que van vivir eses traballadores? Ou hai solidariedade para axudar aos sectores afectados, ou... Iso implica renunciar a moitas cousas.

Pero hai que facelo?

Si, é necesario. Sobre todo, hai que renunciar a certos valores e dereitos falsos. Ouvín dicir a alguén: “Teño dereito a viaxar”. Non, non! Tes dereito a unha vida feliz, pero quizá limítenche as viaxes porque superaches a cota das túas emisións. Temos dereito á mobilidade, por suposto, pero para a mobilidade sostible e pública, non para o coche privado. Máis que viaxes exóticas, deberiamos empezar a valorar o coñecemento próximo. Temos a oportunidade de facer un cambio radical na nosa vida, necesario. Esperemos que vaia a tempo.