A recollida de residuos porta a porta en Usurbil entrou en vigor en 2009 para recoller cada día da semana os diferentes tipos de residuos (orgánico, envases lixeiros, papel/cartón e resto). Este novo sistema tiña varios obxectivos: fomentar a compostaxe, reducir a cantidade de lixo e aumentar a taxa de reciclaxe por encima do 80%. A nova normativa municipal abriu o camiño ao centro comercial Urbil para xestionar selectivamente os residuos, pero segundo Leyre Lobato, subdirectora de Urbil, estes levaban xa un ano diferenciando os residuos xerados polos comercios e clientes.

Hai once anos, o centro recibiu á traballadora Marilia Pires para comprobar que a separación dos residuos realizábase correctamente. Coa axuda dun grupo, Pires comezou a facer pedagoxía cos locais e clientes do centro comercial para explicar por que e como realizar unha xestión selectiva dos residuos.

Pires recoñeceu que o inicio foi polémico e difícil, xa que a xente non entendía por que tiñan que separar o lixo do lixo: “Cando empezamos coa cuestión dos residuos había menos conciencia e moitos nos dicían que non ía separar o lixo. Entón nós tiñamos que facer o seu traballo, e tendo en conta que hai máis de sesenta tendas, iso é un gran traballo. Despois de once anos a xente entendeu por que hai que separar o lixo e agora facilítannos moito o traballo”. Desde Urbil pódese observar in situ o fume das chemineas da incineradora de Zubieta, recentemente inaugurada polas autoridades guipuscoanas.

Como traballan?

Un podería pensar que é unha gran tarefa separar a cantidade de residuos que xera un gran centro comercial como Urbil, e en gran medida éo. Na actualidade Urbil revisa e clasifica os residuos de 65 comercios, excepto os de Eroski.

Ademais dos grupos de residuos mencionados anteriormente, traballan con máis empresas para separar: vidro, lámpadas deterioradas, pilas, roupa, aceite usado... Para iso contan con puntos de reciclaxe específicos.

Doutra banda, os clientes tamén revisan os residuos que depositan nos colectores situados no centro comercial. Isto é o que máis lle dá a Pires, aínda que di que hoxe en día os comercios reciclan “bastante ben” en xeral, salvo excepcións. En días concretos, con todo, o traballo multiplícase, xa que a afluencia de xente é moi variable. O primeiro de novembro, por exemplo, tivo máis traballo do que se pensaba; a pesar de ser festivo, os locais de hostalaría e os cines estaban abertos, e debido ás malas condicións climatolóxicas, Lobato díxonos que houbo máis clientes que nunca: “Poucas veces vin tanta xente”, dixo. Segundo Pires, nestes días os locais como McDonald’s adoitan estar cheos de pescozos e os traballadores reciclan bastante mal coa axitación que teñen, a miúdo teñen que devolverlles as bolsas de lixo para que as separen ben.

“Non podemos facer nada”

A pesar da boa xestión dos residuos e da elevada taxa de reciclaxe, unha zona ten un problema en si mesma: o desexo de vender cada vez máis leva unha maior cantidade de residuos. Ás empresas ponlles unha serie de criterios antes da implantación do local, por exemplo, que a xestión dos residuos respecte a normativa municipal, que deben ser aceptados por escrito no contrato. Con todo, non hai criterios para deter a produción masiva de residuos, algo que Lobato recoñeceu que sería practicamente imposible.

A empresa de comida rápida McDonald’s é o principal símbolo do mundo da sobreproducción de residuos. O único que se pode reutilizar son as bandexas, todo o demais é desechable: vasos, caixas de cartón, pajitas, envases... Noutros restaurantes límpanse e reutilizan pratos, vasos, cuncas e cubertos. Pero en McDonald's non.

A empresa estadounidense, que conta con máis de 38.000 locais no mundo, pode imaxinar facilmente a cantidade de miles de toneladas de residuos que xera cada día en lugar de reutilizar. Segundo Lobato, ante unha empresa multinacional como esta, Urbil ten difícil facer nada, o que en moitas ocasións xéralle "unha incapacidade absoluta".

Limitacións ao rastrexo de comercios

O Nadal está ao virar a esquina, e nestes días o consumo e, por tanto, a cantidade de residuos aumenta considerablemente. Durante estes días, Pires e o resto de compañeiros de limpeza teñen máis traballo na recollida e clasificación do lixo que se podería evitar. Pero os responsables do centro comercial han explicado que teñen serias limitacións á hora de impor normas aos comercios para que non produzan ese exceso de residuos.

Son as institucións públicas as que nestes casos teñen máis competencias e forza para meter ás empresas na pista, pero segundo viu Urbil, nese sentido non hai moitos avances. Mentres os partidos falan de compromiso co medio ambiente, un centenar de empresas son responsables do 70% da emisión de contaminación no mundo. Este exceso de residuos e de contaminación segue sendo unha mostra da impunidade das multinacionais ante os gobernos.