Si a ciencia achega algo, iso é comprensión. Comprensión na comunicación. Necesidade de crear unha praza común para nomear e dicir cousas. No caso das plantas e outros seres vivos optouse por un sistema de dúas palabras, e por encima das denominacións locais, calquera que sexa a lingua que teña, comprenderá a quen se lle menciona con esas palabras. Por exemplo, a cabaza común desígnase coa máxima Cucurbita. O primeiro é o xénero e o segundo indica que especie deste xénero é. Dentro da especie tamén poden existir subespecies, variedades, cultivos, híbridos, etc., o que complementa o sistema de dobre nome por detrás. Con isto preténdese buscar a precisión máis rigorosa posible da designación. Por exemplo, si a cabaza é máxima Cucurbita, a cabaza de Potimarro Cucurbita máxima Duchesne ssp. máxima cv. a máxima é ‘Rede Kuri’. E é certo que corre o risco de perderse na procura da exactitude, ou de volverse tolo polos nomes. A medida que se profunda na investigación, os nomes das plantas cambian. O que antes metiamos nun xénero vémolo agora noutro. Dalgunhas plantas tamén xorden novas, creadas por hibridación natural ou por nós mesmos, como as hortas de flores e hortalizas. Os que toman decisións nesa lea dos nomes non teñen moito que facer!

Andan de forma similar para facer descricións das plantas, para que todos enténdannos, acordando e pactando as bases. Á hora de dar e recibir explicacións sobre como é unha planta, tamén temos que entendernos.

As descricións e as explicacións refírense sobre todo ao que vemos, o favorito é o favorito. É raro o uso doutro sentidos –olfacto, oído...–. Entón, que vemos?

Cos trepadores hai unha bonita historia. As plantas trepadoras teñen trucos variados para rubir. Para agarrar e estirar o fondo, algunhas dan espirales (por exemplo , guisantes, Pisum sativum), outras raíces (hiedra, Hedera helix), e ventosas (hiedras xaponesas, Parthenocissus tricuspidata). Hai algúns que teñen sarmientos no extremo da planta, e é esta trepadora a que se prolongará dando voltas ao que vai madurar, sen órganos especiais. Ao explicar o crecemento da sardiña, pactouse entre os botánicos que si a ayuna leva a marcha das agullas do reloxo, débese dicir que crece cara á dereita; e si crece ao revés, é cara á esquerda. Si miramos á planta mesma, nas que se di que crece á dereita, elévase á esquerda cara a adiante, por onde queira que se mire. Por exemplo, a planta que chamamos atxaparra, Lonicera spp. así é. No século XX construíuse o lúpulo (Humulus lupulus) nos pobos de Gipuzkoa denomínase madreselva esquerda. Crecen cara á dereita para os botánicos, son “dextrórsum”. Do mesmo xeito, Convolvulus arvensis e Calystegia sepium, que crecen cara á esquerda para os botánicos, son en eúscaro un bellísimo esquerdista, e vemos que ambos crecen cara á dereita.

Os botánicos téñeno definido, pero a esquerda e a dereita para os euskaldunes que vivimos en eúscaro é o mesmo. Ao parecer.