En 2005, Manuel Fraga era presidente da Xunta de Galicia. Vós cantabades cancións comprometidas e en galego.

Como calquera expresión que entón fomentaba o galego, nós tamén sufrimos moito o xornalismo que o partido popular ha practicado desde as institucións. Para nós apenas había espazo. Ese mesmo ano chegou a derrota electoral de Fraga. O movemento nacionalista galego accedeu por primeira vez ao Goberno de España tras o acordo alcanzado co PSG (Partido Socialista de Galicia). Este cambio contribuíu a visibilizar o galego, xa sexa na música, na literatura ou na actitude dos medios cara ao idioma. O modelo imposto polo pp durante anos empezou a gretarse.

Mencionou o cambio de actitude dos medios de comunicación.

O cambio dos medios de comunicación foi estimulante para os creadores do galego. En certa medida, os novos escenarios políticos comezaron a invadir as radios de grupos como nós. Empézanse a crear as condicións para que a produción cultural en galego consúmase con normalidade. Para nós foi unha saída do armario. Aínda que nas próximas eleccións a chegada de Feijóo [do PP Alberto Núñez Feijóo, presidente da Xunta desde 2009] freou notablemente o proceso, hai que pór en valor a brecha xerada polo cambio político de 2005. Foi fundamental para quen creamos en galego.

En 2014 gañastes o premio Martín Códax dá Música. Aproveitastes a oportunidade para denunciar a situación precaria que vive a cultura galega.

O premio foi un recoñecemento á nosa traxectoria. Subir ao escenario a recoller o premio sempre é bonito. Nós aproveitamos o momento para dicir as cousas claras aos representantes do goberno que acudiron aos premios. Non se pode aceptar que o Premio Martín Códax convértase nun instrumento de limpeza facial das entidades galegas. Para mellorar a situación que vive a nosa cultura é necesario o atrevemento e o Goberno galego non está neses parámetros, ao contrario, o galego converteuse nunha trincheira ante a homogeneización que impulsan as institucións. Os clamores teñen que estar aí, non podemos caer en amizades baratas.

Máis aló do rock, nos últimos anos en Galicia o hip-hop cobrou moita forza.

É unha alegría vivir o que está a pasar en Galicia. Estamos nunha época moi rica, como o demostran os grupos Rebeliom do Inframundo, Ezetaerre, SonDaRúa e Deus Ke Che Crew. Moitos, cantando en galego, conseguiron moito eco fóra do país. Estes colectivos trasladaron o conflito da lingua a un primeiro plano. Non nos falta rima.

Doutra banda, son tempos e épocas. Hoxe en día os mozos están máis preto das melodías máis electrónicas. Si miramos ao rock, aínda hai referentes, seguimos sendo cabeza de cartel en moitos festivais. Por tanto, si hai apego, quizá lle falte ao rap que pase a ser cabeza de cartel para conseguir a referencialidad real.

De volta a Euskal Herria, tocastes o último concerto en Usurbil. Din que é especial para vós tocar en Euskal Herria.

A música vasca foi unha clara influencia para nós. Negu gorriak, Kortatu e Berri Txarrak, por exemplo, seguímolos moi de cerca. O feito de gravar en Garate Studios supuxo a oportunidade de tocar aquí. Viñemos con frecuencia a Euskal Herria. Coñecemos algúns espazos autogestionados. Tocar rodeados de amigos durante as festas de Usurbil foi moi especial.

Á marxe da música, es profesor e nas últimas eleccións municipais estiveches nas listas do BNG. Apenas se pode aprender galego no sistema educativo. En que consiste a loita pola lingua?

A loita xorde da necesidade, o galego aínda está moi pouco nas escolas. Hoxe en día, por mandato do Goberno de Feijóo, é imposible dar matemáticas ou física en galego na Educación Secundaria. O noso sistema en Educación Infantil fai que a presenza do galego sexa aínda máis débil, sobre todo nas cidades. Os nenos con lingua materna galega quedan nunha situación moi difícil. Si négaselles o galego desde a infancia, é moi difícil crear neles unha conexión co idioma.

Do mesmo xeito que as ikastolas, os centros de iniciativa popular Semente están a se multiplicar para garantir o ensino en galego. Como valoras a experiencia?

Hai que entender que a loita pola escola pública en Galicia está na base do movemento social. Do mesmo xeito que outros compañeiros, entendo a escola pública como unha ferramenta máis eficaz para promocionar o galego. Sen esquecer que existen as barreiras antes mencionadas, a solución debe ser dual. Debemos seguir impulsando as clases Semente, entendendo que a escola pública é capital na recuperación da linguaxe. Nesta loita non se pode obviar a escola pública. Por encima de todas as dificultades, o nacionalismo galego necesita desenvolver unha estratexia educativa dual para seguir influíndo en ambas. Esta dobre estratexia deberá ter necesariamente un enfoque feminista, laico e plural.

Que futuro ten o que crea en galego?

Nunca fomos pesimistas. No que se refire á música, o galego está a recuperar a rima e os espazos en eúscaro. A partir da recuperación que se está dando desde a cultura, fáltanos a educación e a rúa. Si hai unhas condicións, as outras deben crearse mediante a loita.