Onde comeza o proceso de desenvolvemento do capitalismo?

Situamos o proceso fundacional do capitalismo en 1789, ano no que se produciu a revolución burguesa francesa. Sobre todo, Ipar Euskal Herria vai ter unha influencia directa, e aí comezan todos os cambios que van traer o capitalismo, a industrialización e o liberalismo.

Cales serían os principais cambios?

Estructuración do traballo asalariado. O capitalismo propiciou a generalización do traballo asalariado e a creación dunha dicotomía: para as mulleres, o que chamamos “non traballo”, ou o traballo feito por amor; e para os homes, o traballo asalariado, oficial. Pero as mulleres terán que traballar fóra de casa, para complementar o salario dos homes, para garantir a súa supervivencia; iso si, será no mercado negro. Esa sería a tese: o capitalismo trouxo o traballo asalariado, pero a muller situouno fóra dese punto.

Vostede di que sobrevive; hoxe en día aínda estamos no sistema económico de supervivencia.

As cousas non cambiaron tanto. O que fai o capitalismo é cambiar a forma, adaptarse ás novas situacións. Algunhas das actividades que antes facían as mulleres autóctonas, as máis precarias, realízanas hoxe en día as mulleres estranxeiras, as inmigrantes. Eles son os que teñen as condicións laborais máis baixas, os que realizan actividades sen contrato, os que ven obrigados a abandonar ás súas familias e atender ás dos demais. As formas cambian, pero a opresión permanece.

Di vostede unha tripla opresión, mesmo antes do capitalismo?

Como vascos, a nosa historia é a historia da opresión. Como mulleres sufrimos historicamente unha opresión de xénero; o patriarcado é unha das opresiones máis antigas. Non imos dicir que o patriarcado foi creado polo capitalismo, pero aproveitouno para redondear o negocio. Doutra banda, o concepto de persoal nace a finais do século XIX, coa creación da clase obreira. Pero antes, nas revoltas, na sociedade vasca créase unha certa conciencia para rebelarse contra a burguesía.

Que achegou o feminismo vasco á visibilidade dos traballadores vascos?

Desenvolverase principalmente en Ipar Euskal Herria (Hegoalde aínda vivían na ditadura), na década dos 70, e en referencia a maio do 68. As mulleres déronse conta de que non eran as protagonistas daquela revolución e de aí empezou a xurdir o feminismo vasco. A dobre opresión viuse entón con bastante claridade: somos traballadoras e mulleres; a iso sumar a pertenza a unha nación oprimida. Esta terceira opresión foi engadida polo grupo Aizan na década dos 90. Quixemos acabar aí, dalgunha maneira, porque o resultado desa evolución pode ser o feminismo vasco.

Na presentación do libro mencionou que os traballos de coidados leváronse ao ámbito privado, sacando á muller do mercado de traballo.

Ademais, as mulleres foron expulsadas do mercado oficial en tarefas de vixilancia. Pero cando as mulleres empezaron a entrar no mercado laboral oficial, estas tarefas de coidado debían facerse da mesma maneira, polo que se lles impuxo a dobre xornada e a trampa segue aí. Vemos quen limpa o mundo, os que están en casa doutros, os que coidan aos nosos maiores, aos nosos nenos… Todos eses traballos que antes faciamos nós, agora faios un migrante que vén do estranxeiro e, ademais, a cambio dunha cantidade moi reducida de diñeiro.

Inclúe tamén ás mulleres que no seu día viñeron a Euskal Herria cando menciona a identidade vasca?

O nacionalismo tradicional foi etnicista e todos eses inmigrantes quedaron fóra do nacionalismo. O novo nacionalismo xurdido desde o punto de vista da esquerda na década dos 50 incluía, dalgunha maneira, a todos estes traballadores. Aí temos, por exemplo, a Argala como ideólogo. Fíxose un gran intento de incluír no concepto "poboo traballador vasco" a traballadores que non eran de aquí: "O vasco é o que traballa e vive en Euskal Herria. É certo que a muller non as tiña en conta, porque cando nos imaxinamos ao obreiro, é o home, o mergullador e o traballador da fábrica quen se nos vén á cabeza. Iso é unha trampa. Os traballadores teñen moitas caras, están a realizar diversas actividades, é máis, é imprescindible incluír aos desempregados. Esta figura masculina, moi mitificada, non responde hoxe ao concepto de pobo traballador. E de aí tamén o título do noso libro: "O pobo traballador vasco, as mulleres traballadoras vascas".

Estamos a traballar ben desde a perspectiva que che dá a análise realizada?

Os avances foron espectaculares, como nas mobilizacións que se levaron a cabo o 8 de marzo. Avanzamos no proceso de toma de conciencia. Iso non quere dicir que vivimos nunha situación de igualdade; o camiño é aínda longo. Os pasos que se deron son o resultado dunha loita, e estamos en condicións de seguir adiante, ben organizados, si relacionámonos ben as cousas estratexicamente. A situación actual non é unha situación baseada na igualdade, pero déronse pasos e son consecuencia da loita dos nosos antepasados.