Supoñamos que hai un país, Dogland, composto polos cans que teñen nas súas casas de Estados Unidos. Si contabilizásemos o diñeiro que costa o mantemento destas mascotas como salario dos cans, os habitantes de Dogland estarían por encima do 40% da media da poboación mundial en ingresos.

“Vive ben dos demais: No libro “O lado oculto da prosperidade occidental”, “Living Well at Others’ Expense”, publicáronse este ano traducións en castelán e francés. O sociólogo alemán Stephan Lessenich utiliza Dogland para explicar que o problema do mundo non é só a desigualdade, senón que moitos dos que vivimos nos países desenvolvidos somos cómplices da perpetuación desa inxustiza. O autor, Stephan Lessenich (Stuttgart, 1965), foi profesor na Universidade de Múnic e foi presidente da Sociedade Alemá de Sociología durante catro anos.

David Rodríguez Goyes, profesor da Universidade de Oslo (Noruega), destacou así a importancia do libro de Lessenich como un dos seus referentes. Nas últimas décadas, moitos intelectuais demostraron o inxusto e desequilibrado que é a distribución da riqueza no mundo actual.

Desde a década de 1950, era habitual que os economistas dixesen que os países ricos en biodiversidade están condenados a sufrir guerra, pobreza e opresión. E desde a década de 1980 a inxustiza foi denunciada por movementos sociais de todo o mundo. Con todo, máis aló de explicar a opresión do Norte cara ao Sur, Lessenich abordou outro tema moito menos debatido polos intelectuais: como a sociedade non quere ver a inxusta distribución das oportunidades mundiais duns e outros.

Tal soño americano [American dream] e a idea da meritocracia que leva implícita nel son hoxe os principais dominadores da conciencia colectiva en todo o mundo, polo que entendemos, por unha banda, que a xente exitosa debe os seus privilexios á dedicación plena e, por outro, que eses privilexios están ao alcance de calquera si traballa coa suficiente dureza”.

“Lessenich ensinounos –escribiu Rodríguez no Resurgence, unha das ramas do mítico The Ecologist– que eses privilexios se herdan sobre todo, xa sexa directamente dentro da familia ou si, estruturalmente, dentro dunha nación e que o traballo duro non entra na ecuación. Traballei durante máis de dez anos coas comunidades campesiñas do sur do mundo e estas instrucións de Lessenich non me deixaron sorpresas. Con todo, a pesar de tocar tan de cerca a inxustiza, eu tamén me inclino a esquecer que moitos das miñas goces baséanse a miúdo no sufrimento doutras xentes e da natureza”.

No artigo “O fin da hipocrisía colectiva” publicado o pasado verán polo propio Stephan Lessenich, tentouse explicar neste sentido o auxe dos últimos anos dos populismos dereitistas europeos: recoñecendo que as desigualdades sociais han aumentado en toda Europa, os datos socioeconómicos non explican como está a crecer o populismo nas clases medias, mesmo nos niveis sociais nos que non existe inseguridade. Que alimenta esta onda populista desde Dinamarca até Polonia pasando por Austria e Reino Unido en lugares tan distantes e diferentes?

A externalización como boomerang de volta

A resposta –di Lessenich- é:En toda Europa a xente empeza a darse conta de que o modelo de reprodución social que se estableceu en Occidente, o modelo social de capitalismo democrático que supuxo un benestar económico e unha estabilidade política sen precedentes, está a chegar ás súas fronteiras e non vai durar para sempre.

“Agora, cando a migración crecente do mundo está a chegar ás portas de Europa, cando miles de persoas morren afogadas no Mare Nostrum, cando o cambio climático non só estase notando nunha remota illa do Pacífico, senón tamén nos nosos partidos...acabamos de darnos conta de que vivimos coma se estivésemos noutro mundo, nun lugar onde até agora estivemos protexidos da miseria que viven noutros lugares do planeta, nunha posición privilexiada que aos poucos imos perdendo”.

Para facer viable esta expropiación e opresión global, os países ricos negan aos países subdesenvolvidos o valor que achegan á súa natureza e ao traballo das súas xentes. E eliminan os custos de explotación dos recursos alleos, económicos, sociais, ecolóxicos: quedan os beneficios e a produtividade dos países máis competitivos, os danos volven aos países máis vulnerables. Esa é a esencia da externalización.

“A innovación actual é que a externalización reforzouse, a pesar de que hai moitas retahílas sobre a sustentabilidade, a axuda ao desenvolvemento e a necesidade de resolver os efectos perversos da globalización. Indicadores como o consumo, a enerxía ou a extracción de recursos naturais mostran que imos a peor. Agora ademais estamos a ver un efecto boomerang: a externalización volve a Occidente con migracións e cambio climático”.

En Europa, di Lessenich, non hai produción estúpida, e menos consumo estúpido. Os cidadáns europeos facémoslles traballar nas sociedades que temos, tanto de maneira ilegal como legal pero miserable, nas granxas industriais ou nas vivendas particulares a inmigrantes africanos, e ao mesmo tempo dise que non poden recibir aos refuxiados porque as sociedades están desbordadas nas súas capacidades.

Por fin, co imaxinario creado polo sistema para difuminar o seu carácter, recibe cómplices a todos os cidadáns: “Este sistema é erróneo, esta estrutura négache que poidas ser unha persoa digna. Obrígache a facer dano a outros, mesmo si non queres, só por ser cidadán deste país. (...) Pero facelo a soas non serve para nada, a solución será necesariamente colectiva. Decidimos colectivamente non ser conscientes das consecuencias e influencias da nosa forma de vida”.

Moita xente dáse conta de que non se pode seguir así, para Lessenich iso demostra a forza que tomaron os Verdes en Alemaña. Pero ao mesmo tempo, os Verdes propoñen á xente que lles escoite que se enfrontarán ao cambio climático pero que non cambiarán de vida, si fano con menos avións. “Temos que cambiar a forma de consumir e de producir. Temos que consumir menos, producir menos; ao final, trátase de ter menos”.