"En principio imaxínome a música e este disco en espazos pechos; este será o primeiro concerto nun espazo aberto, e estou a desexar ver o resultado… Estes escenarios adaptados á natureza gústanme moito e síntome cómodo”. Hannot Mintegia presentou Moxal ao comezo da actividade no festival Kalegorri de Urretxu (Gipuzkoa), ás saias do monte Irimo, nun escenario aberto. Desde entón actuou coa axuda da banda, sobre todo Rafa Rodrigo (guitarra) e Txufo Wilson (programación). No festival Kalegorria contou coa colaboración de Aitor Etxeberria e Mursego, que amenizaron as cancións máis coñecidas da tempada. “Fago unha valoración moi positiva do que fixen até agora. O proxecto está a coller forma, e aínda que non demos moitos concertos, foron moi interesantes e estiveron en sitios preciosos. Tivemos a oportunidade de gravar unha versión para o último disco de Empty Files [O grupo de Wilson]... e estou a preparar un disco curto para a volta de Nadal, de catro cancións”. Así que Moxal está ao trote. Trátase dunha charla iniciada en xuño no núcleo rural de Urretxu, que se completará coas conversacións mantidas co autor nas últimas semanas.

Este é un lugar onde cabalgan cabalos e poldros. De onde vén o nome de Moxal?

Tiña claro que non quería pór o meu propio nome ao novo proxecto. Gústanme moito os cabalos. Antes tiven outro proxecto que se chamaba Cabalos; o nome “moxal”, o animal, parecíame misterioso de pequeno e á vez moi atractivo. Era un cabalo pequeno, pero non era un crío, a palabra non distinguía entre un macho ou unha femia... É unha cousa que perdurou no meu imaxinario e elixina sen dar moitas voltas.

O verán pasou case; a era dos festivais converteuse en todo un acontecemento. Que opinión merécelle o circuíto e a moda dos festivais musicais?

Si dígoche a verdade, os grandes festivais danme moita preguiza. Non creo que sexan os lugares máis axeitados para escoitar música, non sei quen debería vir para ir eu, pero en principio agora prefiro ir a outros concertos… Gústanme os festivais un pouco máis pequenos, iso si.

A que grupo ou músico asistirías a un gran festival?

Pois non sei… Nick Cave, ou Fugazi reunidos de novo… propostas que fagan unha música máis ou menos adaptada a ese gran(s) espazo(s) grande(s), ou, por exemplo, DJ Shadow ou Massive Attack.

Custouche moito abandonar o teu equipo de sempre, Audience, e decidirche por un proxecto e un camiño propio?

Si, pero todo foi de forma bastante natural, foi unha cuestión de ritmo, máis que nada. O grupo tiña un ritmo que dificilmente puidese compartir coa miña vida, e decidín emprender o meu camiño. Pero non foi unha decisión fácil; Audience foi a miña escola de música e unha parte importante da miña vida. Foron quince anos; en Audience aprendín a tocar nun grupo, a ser membro dun grupo, a xestionar un grupo, a facer cancións, a adaptalas… Foron mil experiencias.

Ao deixar Audience, tiñas claro no musical cara a onde che dirixirías?

Non, aos poucos foise fixando o son e niso influíu a cantidade de pequenas colaboracións que fixen durante os últimos anos, por exemplo, no último disco de Aitor Etxeberria. Tamén tocamos en directo, aínda que ao principio non tiña intención. Iso ocorre moitas veces. Ás veces coa guitarra, ás veces metendo voces… Tamén traballei con Ainara Legardon, e mentres tanto, estaba a crear as miñas propias cancións, algunhas coa guitarra, co computador… Ao final conseguín mesturar a José Lastra e iso foi moi importante. Tiña unha chea de ideas amontoadas, tiña un esqueleto, pero para iso é moi importante ter outras orellas; cada canción daba moitas opcións e Lastra axudoume a canalizar cada unha. Puxémonos un prazo e así fixemos o disco, porque hoxe en día hai demasiadas posibilidades de deixalo todo aberto e nunca acaba un traballo, decidimos que as cancións irían cos seus fallos.

Traballastes o pop de Audience, o post-rock, o rock estadounidense, entre outros; esta vez traballaches unha linguaxe diferente: pop atmosférico, trip-hop... Por que?

Creo que son influencias que sempre estiveron aí, pero que agora saíron nunha medida diferente. En canto aos referentes musicais, eu son moi dos 90. Nesa mesma época descubrín a Fugazi e Neil Young, Portishead e Björk, Tricky e Will Oldham… E penso que sempre levas esa música que descubrín na época dos mozos. Entón, unha vez creadas as cancións funme ao estudo moi aberto, con ganas de probar cousas, e coa convicción de que nada é imprescindible.

Tiveches intención de ser orixinal ou innovador? Porque aquí na nosa contorna non se traballaron moito estas sonoridades.

Non, non houbo tal intención, si houbo unha intención de facer probas e de aprender, e fixen moito intuitivo. Tamén quería xogar coas voces, pero fixémolo de maneira moi artesanal, e as colaboracións tamén me aclararon o camiño, eles tamén guiaron a miña voz… As colaboracións de Mursego, Ainara Legardon, Aitor Etxebarria, Miren Narbaiza, Gaizka Insunza… foron fundamentais para marcar o son.

Ti tamén usaches loops. Onde aprendera?

Pois pola miña conta e de maneira pouco ortodoxa diría. Teño un certo arquivo sonoro propio, que adoita ser un erro doutras gravacións ou partes que non se usan. Son sons que me interesan por algo e móvenme a reutilizalos.

As letras son túas. Foi un reto especial?

Si, quizá a máis intencionada estea nas letras e na forma de cantar, xa que tentei cantar como falo. Tiven un deslice involuntario, pero en xeral creo conseguir o que desexo, e niso coloquei unha especie de marca propia. Moitas veces tes dúbidas sobre a achega que fai unha canción, si ten algunha particularidade… neste disco quedeime tranquilo pensando que fixen unha achega nese sentido, polo menos na linguaxe de canto.

Vostede puxo a súa enerxía na sonoridad das palabras.

Si, así é. Gústame a sonoridad e a forza dalgunhas palabras: aittitte, bitxidxena, haixie gara... Hai frases que valen moito para min, máis pola sonoridad que polo contido. Quizá esquecín por que no seu día me importaban, pero o son desas palabras e frases quedou aí...

Que palabras ou frases, por exemplo?

Así no bote rápido… era ilusiñonantie, ba-r-ti-ki-ku-si (Haixie gara? ). Gústame moito o que pasa con esas sílabas. No que ás letras refírese, diría en xeral, gústame que non estea claro, non só o que queren dicir, senón tamén o que digo. É dicir, pola sonoridad, uns entenden unha palabra e outros outra.

Escribiches algunha canción de Audience en eúscaro. Escribiches todos os poldros en eúscaro.

Si, iso tíñao moi claro, e é algo que levaba andando dun tempo a outro. E agora non ten volta atrás, quero facer as cancións en eúscaro. Por exemplo, nos directos cantamos unha versión en inglés, pero iso tamén se me fai raro, e algún día cambiaremos iso, para cantar todo en eúscaro.

Es dunha xeración musical demasiado marcada pola anglofilia?

Si, non vou dicir os seus defensores, pero fomos grandes practicantes de cantar en inglés, porque era moi normal. As nosas referencias eran inglesas: quédanche inseres algunhas palabras e expresións, e a cada un custáballe escribir letras… Todo isto mesturábase e tendiamos ao inglés. Pero dásche conta de que tamén se pode cantar en eúscaro e dunha maneira moi persoal. A min encántame, por exemplo, como canta Ruper [Ordorika], encántame. Porque lle dá un molde persoal.

Gustouche cantar máis en eúscaro en Audience?

Non diría iso. Tamén aprendín alí, ou me atrevín e probei a cantar en eúscaro… Na primeira maqueta de Audience xa había unha canción en eúscaro.

Nos seus inicios, nos anos 90, sendo anglozanos, cando empezou a soar a música en eúscaro en ti, cando xurdiu a preocupación por cantar en eúscaro?

A paixón pola música en eúscaro sempre estivo aí, sobre todo nese momento en que empeza a afección pola música en xeral. Por pór un exemplo, o directo de Itoiz é un dos discos máis queridos da miña vida; e despois, Dut; e antes e sempre, Mikel Laboa. Creo que a preocupación por cantar en eúscaro estivo desde que empezamos a facer música, e como xa se dixo, na primeira maqueta de Audience xa había unha canción en eúscaro. En xeral, eu creo que chega un momento no que buscas unha comunicación máis directa co oínte, e tamén contigo mesmo, e a medida que o fas dásche conta de que estás máis libre na túa propia lingua, resúltache máis familiar, máis natural, e por tanto tes máis posibilidades de xogar.

Á parte dos nomeados dos estilos, a túa nova proposta ten un punto de misterio. É iso o que buscaba?

Nas primeiras audicións a xente díxome que o disco se lle fai misterioso e próximo, os dous á vez. Non está nada mal. Sigo moita música para o cine, e interésame moito que a música sexa suxestiva.

E a música do leste de Europa ou Asia?

Entendo por que me preguntas, e gústanme moito este tipo de sonoridades, pero diría que a influencia que recibín, ou a que recibín, é indirecta a medida que outros grupos ou artistas reciben esas influencias. Por exemplo, un grupo como Wovenhand ou Tricky nos seus primeiros discos.

Mencionaches a canción propia de Ruper. Escoitando a túa, pódese mencionar a singularidade, ás veces tómase a figura dunha forma de oración…

Estas cancións foron creadas en casa, coa miña guitarra, e cantando baixo en soidade, aínda que logo as vestimos co grupo e as colaboracións. Iso lévache a cantar nun volume, e de aí podería vir esa forma de cantar, aínda que tamén tiven que desenvolverme nos directos.

Abriches un camiño con Moxal. Ves a maneira de seguir facendo o camiño?

Si, véxoo, e gustaríame. A miña forma de facer música é esa, e ademais, arriscar máis que un pouco, porque pola contra non aprendo. Teño que arriscar, pola contra non me exercito, necesito emprender cousas novas ou traballar con xente diferente para iso.

Hoxe en día hai unha tendencia a facelo entre vós; colaborar coa arte dos músicos, mesturarse, xogar…

Si, e a min gústame unha chea. Apréndese moito con colaboracións; no caso deste disco foi moi frutífero e foise moi fácil. Quedeime moi a gusto.

Como ve o panorama musical vasco?

Moi ben. Hai grupos de gran calidade e creo que temos un panorama moi diverso. Desde o último disco de Ibon RG até Nizuri Tazuneri pensa no que hai: de todo.

A etapa de Audience está totalmente pecha?

Eu diría que non!