Para Jon Abril, que é Elhuyar?

Durante os últimos sete anos foi un lugar de traballo, e deume a oportunidade de coñecer un aspecto que non coñecía tanto en eúscaro, e de mergullarme en novos ámbitos desde o eúscaro. Seguramente, das que tiven, foi unha das experiencias de traballo máis interesantes e enriquecedoras. Quizá o máis interesante é a súa enorme cantidade de relacións e colaboracións: existe unha estreita relación cos axentes do mundo do eúscaro, pero tamén co mundo universitario, a investigación, a administración pública e as empresas privadas. Paréceme moi interesante poder influír desde o eúscaro con este tipo de entidades e axentes.

A ciencia é un dos espazos propios de Elhuyar. O eúscaro ten cabida nese mundo?

Si, sen dúbida, e ademais, nos últimos anos a produción aumentou enormemente: a medida que os vascos aprenderon ciencia na universidade, cada vez fanse máis estudos en eúscaro, e cada vez xéranse máis coñecementos, e iso tamén esixe que se amplíe todo o que se xera.

É dicir, que se pode facer en eúscaro sobre física cuántica.

Sen dúbida. Talvez, na sociedade en xeral, aínda poden existir eses prexuízos. Pero eu podo dicir que na comunidade científica non, que hai tempo que está superado, porque se demostrou que é posible, que se fai. Como dixo no seu día [Pedro Miguel] Etxenike, bastan dúas cousas: saber física cuántica e saber euskera.

E ao revés, que lugar ocupa a ciencia no mundo vasco?

Costa, pero non é só un problema do eúscaro, senón da sociedade actual. Por unha banda, temos unha sociedade tremendamente tecnolóxica e tecnificada, pero desde o punto de vista do coñecemento son espazos desprestixiados, esquecidos, non só da ciencia, senón tamén doutros moitos campos do saber. Con todo, vemos que en calquera decisión a divulgación da ciencia pode axudar moito, desde os retos que nos expón a tecnoloxía cada día até as medidas que hai que tomar ante o cambio climático. Quizá a ciencia non ten todas as respostas, pero pode axudar no camiño dunha sociedade mellor. Unha sociedade máis culta na literatura, as humanidades, as ciencias humanas e as ciencias será, a miúdo, unha sociedade mellor.

Como chegou Elhuyar a especializarse en lingüística desde a divulgación da ciencia?

Os fundadores de Elhuyar tiñan claro que querían promocionar a ciencia en eúscaro, e iso trouxo consigo a necesidade dun eúscaro técnico. Estamos a falar dos anos 70: o eúscaro batua creouse recentemente e aínda en termos... Ademais, debe ter ao mesmo tempo unha linguaxe técnica e unha linguaxe divulgativa. De aí fóronse desenvolvendo no seo de Elhuyar todas as facetas da lingua.

No ámbito lingüístico, en que estades a traballar?

Entre outras cousas, no ámbito das novas tecnoloxías, estamos a desenvolver unha serie de produtos relacionados co big data ou a intelixencia artificial, porque vemos un baleiro: cada vez é máis habitual dar ordes de voz aos dispositivos tecnolóxicos, pero eses sistemas non coñecen o eúscaro. Estamos a traballar para que isto sexa unha realidade, e para que nos nosos dispositivos tamén estea o eúscaro, por outra banda, cando entren eses altofalantes intelixentes, introducirase tamén o castelán e prevalecerá.

Tamén haberá que incidir nos hábitos lingüísticos, xa que aínda asociamos a tecnoloxía ao castelán.

Si, isto é totalmente evidente nos sistemas operativos e programas dos computadores. Existen medios para polas en eúscaro. Creo que a fundación .eus hai pouco sacou o dato: ao redor do 70% dos dispositivos poden ter o seu software en eúscaro, pero só o 4% dos vascos témolo en eúscaro. Seguramente porque nos afixemos ás linguas en castelán, pero tamén porque hai moitos abandonos e moita ignorancia. De cando en vez teño que escoitar que é complicado entender o eúscaro nos dispositivos, pero cando viamos eses menús por primeira vez en castelán non os entendiamos, e hoxe en día son comúns. Cada un ten que exporse o reto a si mesmo.

Cales son os teus no que respecta á dirección que acaba de recibir?

De face ao interior da casa, mencionaría dous retos: un, facer unha organización máis verde en relación á emerxencia climática; e dous, ser unha organización máis igualitaria. Somos unha organización totalmente feminizada, o 75% das traballadoras son mulleres, temos un plan de igualdade, temos protocolos contra o acoso sexual, traballouse moito na conciliación… pero a nosa organización tamén é reflexo do que pasa na sociedade, e creo que debemos seguir profundando niso, especialmente desde o punto de vista da atención.

E mirando cara a fóra?

No ADN de Elhuyar sempre existiu a idea da colaboración, e nos últimos anos coidamos máis as novas colaboracións en zonas non exploradas até agora, o que fixo que ás veces se poña menos forza ás persoas que foron máis próximas e ás que foron as nosas rutas desde a creación. Gustaríame que nese camiño tivésemos unha relación máis estreita coas entidades do mundo do eúscaro.