Xa no século XIII existía unha ermida chamada San Cristóbal no monte Ezkaba, que se prolongou até o século XIX. En consecuencia, o monte tamén se coñece como San Cristóbal. Alfonso XII desapareceu coa construción do forte. Tamén é do século XIII o castelo de Ezkaba, onde se refuxiaron en 1276 os xefes da Guerra da Navarrería de Pamplona, que loitaron contra o exército francés. Tamén entre 1750 e 1760 construíronse numerosas fortificaciones pequenas desde Berrobeitia até Arre. E nas terras de Artica, no século XIX tamén houbo un campamento militar.

Para a construción do actual forte, o Exército de España comezou en 1877 coas expropiacións de terras e entón construíuse a actual pista que leva desde Artica até a cima e que permite subir en coche até arriba. En 1913 realizouse a expropiación das terras da actual zona de tiro e en 1965 a dos terreos para o cuartel de Aitzoain. O pamplonés Joseba Gil, fincado na Asociación nos últimos 35 anos, foi concelleiro en Berrioplano nos anos 90 e nas décadas pasadas, e asegura que nun momento dado parecía que os militares tiñan a intención de ceder a propiedade do forte a outra institución: “Tamén houbo conversacións co Concello de Berrioplano, pero ao final non se concretou en nada”. Na páxina web do Exército español, o exército "está a estudar un modelo de xestión compartido con outras institucións públicas para a reutilización do forte".

Até a prehistoria, Ezkaba contou tamén con numerosos pobos das Idades do Bronce e do Hierro, un dos máis importantes nas actuais terras árticas. O home sempre explotou Ezkaba. Até hai pouco, en case todo o sur había viñedos numerosos. En case todos os pobos houberon canteiras, as máis explotadas foron as de Artika, Aitzoain e Berriozar. Entre 1512 e 1515, por exemplo, todas as canteiras actuaron a lume de biqueira para dotar de pedra á construción do Forte de Pamplona. En Ansoáin e Artica tamén houbo silizes moi finos. Cara ao norte atópase o municipio de Ezkabarte, no val que ocupa todo o norte do monte, composto por 1816 habitantes e once barrios, e posiblemente a paraxe máis descoñecida da Comarca de Pamplona.