O oitavo curso da escola galega de Semente, en galego significa “semente”. Poucas persoas podían esperar que un proxecto educativo nado sen o apoio da administración, con só tres nenos e nenas no momento da súa creación, xa tivese cen nenos e nenas. Marta Santos, responsable pedagóxica de Sement, explica que son un motivo para seguir traballando con ilusión e esperanza, pero tamén é "triste" que a Xunta galega non se interese polo proxecto nin polo problema lingüístico: “En Sement temos unha demanda a ter en conta, polo menos os galegos ven o problema”.

A idea xurdiu e materializouse en 2011 en Santiago de Compostela. Entón, empezaron a traballar na franxa de idade na que se traballa principalmente, con nenos e nenas de entre 2 e 6 anos. Desde entón, ano tras ano sumáronse ao proxecto numerosos alumnos, pais e profesores, na súa maioría de orixe dA Coruña, Vigo ou ou Lugo. Todos eles sumáronse á liña de traballo dos máis novos, xa que até este curso só traballaron en Educación Infantil, este ano por primeira vez en Educación Primaria.

“A duras penas, pero conseguimos que a Administración aprobe o novo fundamento xurídico da asociación, para que sexa un parello á Educación Primaria tradicional”, di Santos. De feito, ao finalizar a etapa de Educación Infantil que ofrece Sement, os nenos tiñan que ser enviados ás escolas tradicionais. Agora, en cambio, até os 12 anos, os nenos e nenas poderán aprender, educar e aprender en galego.

Centros educativos afastados de núcleos urbanos

Nese empeño por abrir máis centros, Santos di que é necesario e, máis aínda, razoable manter a apertura do proxecto. “Temos uns principios comúns que todos os membros da asociación temos que cumprir; o básico, por tanto, o que creamos é que hai escolas integramente en galego”. No seo desta pequena comunidade galega, tamén teñen como obxectivo ofrecer unha educación transformadora de calidade, aínda que cada centro poida deseñar o modelo pedagóxico que está na súa man ou basearse noutro, como é o sistema educativo italiano Reggio Emilia.

Santos explicou que, ao tratarse dun proxecto comunitario, teñen como obxectivo chegar a todo a veciñanza e, por iso, cre que a cota do curso que establecen é accesible para todos, xa que se consideran asociacións sen ánimo de lucro. Ademais, teñen claro que traballar o coñecemento do seu pobo é fundamental para encher o baleiro que deixan as escolas públicas. “É necesario ter contacto coa natureza e o medio ambiente desde idades temperás, e ensinamos aos nenos a cultivar a terra e a coidar o medio ambiente”. Por iso, en lugar de situar as escolas no centro das cidades ou en edificios que só teñen aulas prefiren estar en zonas que poidan ter contacto coa natureza, como poden ser os xardíns, hortas e galiñeiros dalgúns centros.

Semente é máis que un modelo de escola que só fala galego. Ademais do coñecemento da natureza, outro dos seus obxectivos é impulsar a cultura galega: “Parécenos importante dar a coñecer os pobos e barrios porque as escolas públicas pon o foco no Estado español e non en Galicia”. Deste xeito, infórmase os nenos e nenas da historia dos seus pobos e barrios, adaptándose a eles e elas, xa que en definitiva “é necesario saber de onde vimos”.

Crean a escola nacional

“No momento de pór en marcha o proxecto, tiñamos como base unha chea de modelos de escola dos que nos alimentamos; entre eles, as Ikastolas. A participación dos pais e nais, por exemplo, parecíanos fundamental, xa que a maioría dos membros de Sement somos pais e nais e así o sentiamos. Ademais, a maioría dos que estamos no proxecto somos profesores da escola pública e creo que nos axuda a traballar en Sement”, di Santos.

As escolas galegas Semente funcionan en horizontalidad e por asembleas nunha mesa redonda composta por coordinadores, educadores e pais. O obxectivo é a participación de todos, escoitar as opinións de todos e sentir a todos como parte do proxecto, xa que consideran que a educación comunitaria debe ser completa na medida en que a horizontalidad sexa o eixo.

En calquera caso, como se mencionou anteriormente, toda a actividade da escola queda baixo a responsabilidade de cada un deles –respectando, por suposto, os principios básicos de Sement-, o funcionamento da mesma e o modelo educativo que se vai a pór en práctica. Con todo, hai uns anos creouse a escola nacional galega, a medida que se foron abrindo centros por todo o país. “Pareceunos necesario crear unha escola nacional para unha coordinación unitaria e permanente, porque pola contra non tería sentido todo isto”, di Santos.

Non contan con apoio institucional

“Dígoo con tristeza, pero a verdade é que non creo que as políticas actuais fixesen algo polo galego; por iso nós empezamos por nós mesmos, porque a lingua é un dereito fundamental”. Con todo, o número de falantes galegos descendeu, e os propio Santos tamén di que ve “case imposible” que nas cidades refórcese un pouco o galego: “Nas grandes cidades non se fai en galego, e os nenos só teñen a posibilidade de recibir educación en castelán”.

Semente achegouse a proxectos similares. O pasado mes de maio asinou un convenio coa Federación de Ikastolas por tratarse de dous municipios relacionados coa situación sociolingüística. “É unha alianza que nos servirá para aprender uns de outros”, afirmou o presidente de Ikastolen Elkartea, Koldo Tellitu, tras asinar o acordo. “Hai case 50 anos de diferenza entre as ikastolas e nós, pero empezamos como eles fixérono, e o traballo en común é importante”, cree Santos. En definitiva, porque a colaboración entre dúas comunidades pequenas é cooperativismo, un exemplo de horizontalidad.