O 22 de xullo de 1944, fai 75 anos, os países aliados que estaban a piques de gañar a Segunda Guerra Mundial asinaron o acordo de Bretton Woods. Nese hotel de Nova Hampshire (EEUU), Nacións Unidas estableceu as relacións financeiras mundiais e xurdiron o Fondo Monetario Internacional (FMI) e o Banco Mundial, tomando como referencia o dólar. O poder e a influencia dos Estados Unidos nesa creación foron evidentes, o que condicionou a evolución desas institucións.

Un dos principais obxectivos do FMI é proporcionar diñeiro aos países en dificultades económicas a cambio dunha serie de condicións. A súa actuación foi moi criticada pola dureza dos plans de axuste que impón e pola repercusión que ten no gasto social. Para facer máis dependentes aos países máis necesitados, usa sobre todo débeda, e para aplicar políticas neoliberais dálle igual si a ditadura acompáñaos.

Eric Toussain (CADTM) chama a iso “novo colonialismo”. Nos seus libros subliñou que o apoio do FMI e do Banco Mundial ás ditaduras foi sistemático para influír directamente nas súas políticas: Somoza en Nicaragua, Pinochet en Chile, Mobutu Zai… Paradoxalmente, os Estatutos do Banco Mundial prohíbenlle expresamente intervir en materia política: “Só os criterios económicos poden influír nas súas decisións”.

Pero non só con réximes políticos que vulneran os dereitos humanos, senón que tamén xogaron coas vicisitudes da economía, achegando deliberadamente información confusa. Así o fixo o Banco Mundial coa crise que estalou en Sudamérica en 1982. Na década dos 60 este banco lanzaba en numerosas ocasiones avisos sobre posibles problemas polo elevado endebedamento dalgúns países. Con todo, segundo Toussain, tras a subida do prezo do petróleo de 1973, comezou un dobre discurso: por unha banda, deixou de utilizar publicamente a palabra “crise” e máis aínda lles impulsou a endebedarse. Doutra banda, nos memorandos internos recoñecíase que moitos deles podían chegar a unha “situación extrema” ao non poder amortizar préstamos. Nunha palabra, sabía que a crise chegaba.

Como explicar esa posición do Banco Mundial? Os exportadores de petróleo xa tiñan diñeiro en abundancia debido ao aumento dos prezos de 1973 e empezaron a investir en débeda doutros países. Pero hai outra razón para Toussant: “O Banco Mundial quixo aumentar a súa influencia no maior número de países que se atopaban á beira do capitalismo”. Por tanto, o diñeiro prestado entre 1978 e 1981 incrementouse nun 100%, ata que en 1982 estalou a crise. Así comezou a denominada “década perdida” de Sudamérica, liderada polo Banco Mundial e o FMI.

Hai quen compara esta crise coa Gran Recesión de 2008. Hai unha década, o FMI era un dinosauro desprestixiado, pero cando caeu o castelo de papel das finanzas, os países máis poderosos decidiron reforzalo para que seguise facendo o que sempre fixo: apertar á cidadanía a través da chantaxe económica. Que ocorrerá esta vez? Non parece que o FMI vaia deixar pasar esta nova oportunidade de dominación, que durou 75 anos.