Cando alguén próximo vaise, é dicir, cando morre, pode ocorrer que sinta pena por non dicir algunhas cousas. A nós foinos unha persoa próxima hai pouco, e sinto o remorso de non dicir algunhas cousas, pero estou contento de haberlle dito outras cousas.

Díxenlle que a canción favorita da miña Joxe Ripiau é Cabilia rota coraçao, e el respondeu: “Bo, as coroas de Sorkun, xa sabes…”. Non creo que estivese a facer demasiado modesto. Pregunteille polas linguas do texto, que parecían estar mesturadas co eúscaro, o castelán, o portugués e algo que puidese ser o amaziger. Non lembro ben a resposta, pero diría que acertara ese idioma.

Fai uns vinte anos, a miña irmá e eu fomos convidados a pasar un fin de semana á súa casa, cando vivía en Vitoria. Tiña un cadro de Jimi Hendrix na parede, nun lugar bastante privilexiado. Entrou a presentarnos a través da porta de entrada. San Jimi! Conteille esa anécdota hai poucos anos. Non o lembraba, pero reafirmou a súa admiración por Hendrix: “Honbre, San Jimi…”.

Díxenlle que unha das nosas cancións está baseada na tremenda hora do Sabel-falante de Negu. Cando tocamos en directo por primeira vez, quizais pensaría “vostedes si…”, pero non era o seu estilo dicir iso.

Díxenlle que usase o meu amplía todo o que quixese e aproveitouno bastante co seu último equipo. El deixoume a súa mítica guitarra desde antes, sen condicións para volver. Foi un intercambio moi natural, de confianza, case despreocupado. Seguramente, pensándoo mellor, non pensamos en termos de intercambio.

Cando cumprín dez anos regaloume un osito coa raia blaugrana que el pintou. Sabía que era roncalés e preguntoulle ao dependente: “Ouza, onde xoga Ronaldo?”. Nunca lle dixen como se atreveu a preguntarllo. Evidentemente, non era moi afeccionado ao fútbol.

Pouco despois do nacemento da miña irmá maior compuxo unha canción de berce, que debe de estar gravada nalgún sitio. Non lle dixen que, aínda que non ouvín falar de case 30 anos, acórdome moito desa canción e parecíame moi fermosa. Durmir, durmir, durmir, durmir, Garazi…”.

Non lle dixen que o apreciaba moito, que me sentía moi a gusto con el. Adiviñaríao, pero non sería demasiado falar con ela. Non lle dixen que desde que morreu tiña na cabeza varias cancións súas. Aínda que non puidese dicirllo á mantenta, sería unha bonita ocasión de despedirme.