Estudarás cine. Tes claro o teu camiño, non é certo?

Si. Voume á Academia ECAM (Escola de Cinematografía e Audiovisuais de Madrid) en setembro para facer unha carreira de tres anos, en principio. Desde pequeno son un apaixonado do cine e fixen algúns pequenos traballos que, iso si, algúns poden avergoñarme. Fixen a miña primeira curtametraxe aos 13 anos para o concurso organizado polo programa sobre mocidade e sexualidade do Goberno de Navarra Gozamenez. Aquí quería dar a idea de que os seres humanos a miúdo non aceptamos o noso corpo e que temos moitos prexuízos.

Todo iso aos 13 anos… O teu proceso de maduración foi máis rápido do normal?

A xente normalmente pénsao porque teño experiencia suficiente para falar en público, pero aínda teño un carácter moi infantil e ademais gústame. Unha cousa é falar e ter algunhas ideas claras e a outra é ser madura. Eu aínda teño que aprender moito.

Axudouche o teatro desde pequeno?

Moitísimo. Sobre todo á hora de aflorar as emocións. Ao principio dábame un pouco de vergoña e púñame nervioso, pero nunca tiven problemas para falar do meu transexualidad. Vivino dunha maneira bastante natural e así llo ensino á xente. Para outros transexuais, en cambio, paréceme unha especie de tabú.

Que importancia ten a comunicación no camiño da normalización da transexualidad?

Para min é unha verdadeira clave. Se queres explicar algo, pero si non o fas de forma clara a xente non vai recibir esa mensaxe e non vaino a entender, e cando non se entende algo non se acepta e de aí veñen as costas, incluso o odio. A exclusión social prodúcese porque queremos botar fose o que vemos raro. O que quero é que a xente o considere e enténdao como un proceso natural.

A alegría tamén é necesaria no mundo da transexualidad?

Sen dúbida. Cando a xente se achega a coñecer a vida dunha persoa transexual normalmente faio cun pouco de morbo. Esperan un relato do sufrimento desa persoa e, afortunadamente, no meu caso non foi así. Con todo, hai que recoñecer que, lamentablemente, o habitual é o outro, o sufrimento das persoas transexuais, a exclusión…

O teu caso é especial por iso?

Si, no meu caso prima a felicidade. Claro que hai algúns inconvenientes, pero por parte da sociedade non vin case ningún impedimento até agora. Cando o cineasta Ekhiñe Etxeberria propúxome facer unha película para contar a miña historia, pareceume unha idea xenial. Pero pronto se deu conta de que lle resultaba difícil reconducir o relato porque esperaba algo máis dramático. Dicía que non atopaba alí nada que facer un drama. Ao final fixo un documental moi bonito e cheo de alegría, porque así é a miña realidade. Non hai conflito, non pasa nada, pero ao mesmo tempo todo pasa e á xente gustoulle moito.

Foi a actitude dos pais a que foi clave?

Sempre tiveron unha actitude moi positiva, eles e toda a familia tamén. Recordo que con 3 anos quería o traxe da xigante raíña da comparsa de Huarte por encima de todo e a irmá dunha das miñas tías fíxome unha preciosa. Púñama sempre que podía, ata que quedou pequena.

Ao principio vivírona con medo, pero despois con tranquilidade. A min esta situación deume forzas para vivir sen medo. Agora voume a Madrid a estudar cine e espero que nese ambiente atopemos persoas abertas que queiran contar diferentes historias. Estou bastante tranquilo nese sentido.

Sentes protexido en Huarte?

Si. Moitas veces dise “Herri txiki, infernu handi” pero eu en Uharte non o sinto. Fálase moito, por suposto, pero de forma didáctica e con ganas de aprender. Nas escolas, por exemplo, fálase moito cos nenos destes temas e do meu caso. Eu estou moi orgulloso dos insulars.

Os meus amigos sempre estiveron ao meu lado e eles danme apoio e forza. O mesmo na escola e nos institutos Atarrabia e Alaitz. Por parte de alumnos, familias e profesorado todo foi moi positivo.

Cando empecei no instituto, por exemplo, ía ao vestiario das mozas antes de que entrase ninguén no instituto. Cambiei rapidamente de roupa para sacala canto antes. Pensei que quizá as outras raparigas non quererían que eu estivese alí. Pero sucedeu o contrario. Dixéronme que debía estar alí.

Como valora a axuda de Chrysallis e as asociacións Naiz que se crearon agora?

Foi magnífico. Inmediatamente despois de que os meus pais buscasen axuda recibiron o seu apoio. Para eles foi como atopar un oasis no medio do deserto. Chrysallis é unha organización de ámbito nacional que se celebra dous encontros ao ano, e permíteche coñecer máis casos e familias como a túa. Hai un ambiente moi bonito: charlas, xogos… aos 11 anos pensaba que ninguén máis no mundo como eu. Todos os transeúntes que coñecía eran adultos, algúns moi vellos. Grazas ás asociacións Chrysallis e agora Naiz tiven a oportunidade de coñecer a máis xente da miña idade. Ademais, a súa colaboración foi imprescindible para comezar a traballar con endocrinos e psicólogos. Agora, afortunadamente, xa non necesito a axuda dos psicólogos.

Como foi a túa transición?

Eu sempre souben que son nena, porque iso é algo que se sabe, pero de pequeno a xente dicíame que non, que era nena, entón eu cambiaba o meu discurso dicindo que quería ser chica. Pero con 11 anos chamei á miña nai á miña habitación e díxenlle seriamente que eu non quería ser chica, senón que eu era nena. Nese momento, os pais cambiaron o chip e comezamos a buscar axuda. Viron que non tiñan un fillo gai e unha filla pequena, senón dúas fillas.

Foi un proceso de transición, pero non só o meu, senón tamén o das persoas que nos rodean. De pequeno non quería que moita xente soubese, pero cando vin que a xente respondía moi ben e tiñan ganas de aprender, empecei a demostrar cada vez máis que era unha nena transexual.

A transición física é un proceso moi longo e nalgúns casos traveso. Pode facelo quen queira e quen non queira non. Hai uns anos comecei o tratamento, antes de que empezase a adolescencia, e teño que seguir toda a miña vida. Non é prexudicial, non ten efectos secundarios e só é unha pastillita. Supoño que algún día quizá me opere de xenitais. Pero de momento non teño esa idea na cabeza. Estou moi ben e moi contento, como estou.

Os tratamentos están incluídos na seguridade social?

Algunhas cousas si e outro non. En Navarra e na Comunidade Autónoma Vasca si, por exemplo, pero non ocorre o mesmo en todo o Estado.

O tema está patulizado, non? Parece que estás enfermo…

Si, así é. En España até hai pouco aparecía clasificada como enfermidade cerebral e en moitas partes do mundo pensábase como están. Se a homosexualidade é un motivo para matar a unha persoa, non se fala nin se fala da transexualidad. É terrible.

Necesita a nosa sociedade cambiar a perspectiva de xénero?

Desde que fixen o cambio eu son unha muller ante todo o mundo e listo, pero hai persoas que non se identifican cun xénero ou se identifican con ambos. Hai moitas variantes, por iso eu creo que a clasificación por xénero hai que eliminala dunha vez por todas, por todas partes.

Non sei si a perspectiva de xénero vai ser moi diferente no futuro, pero espero que polo menos pregunte a esa persoa polo xénero dunha persoa, e non pola aparencia externa. Recoñecemento e respecto.

Ekai, que sentes cando ves noticias como o suicidio dunha moza ondarrutarra transexual?

Unha tristeza terrible. Ademais, non é un suicidio, senón un asasinato social. A sociedade leva a ese neno a suicidarse. É moi duro. Ante iso, o importante é a educación. Tamén para nenos e adultos, para eliminar prexuízos.

Pode ser eficaz, por exemplo, o prestixioso programa educativo Skolae de Navarra?

Si. É un programa excelente. Ademais, tiven a oportunidade de vela na práctica aquí mesmo, nas escolas de Huarte, e paréceme un camiño moi axeitado. Si a un neno ou nena ensínaslle desde pequeno que isto é algo normal, natural e que hai que tratalo con normalidade, crecerá con esa idea. O novo Goberno asegurou que seguirá con Skolae e é unha boa noticia.

Algúns non aman a diversidade de xénero e a igualdade. Por que?

Non se me ocorre. Non sei por que, xa que non prexudicamos a ninguén. É un odio profundo e arraigado, pero non sei por que.

Viches os autobuses da campaña “Faiche oir”?

Si e dan vergoña de barrio. É tan ridículo que xa non sinto rancor contra a xente que difunde tales mensaxes. Case me fan rir. Véxome forte e moi empoderado a todos os colectivos e movementos LGTBI+ e iso tamén me axuda.

Hai pouco preguntáronche no programa Ur Handitan: “Se volves nacer , como che gustaría ser”.

Si, e aínda lembro que cando lle dixen a cara de sorpresa que puxo o xornalista Xabier Madariaga, díxenlle que me gustaría volver ser unha muller transexual, que non cambiaría nada.

Que historias gustaríache contar nas túas películas?

Historias como a miña e doutros colectivos que senten marxinados como eu: mulleres, de raza negra… quero dar voz a colectivos con dificultades para ser expertos.

Como é Mikele?

Alegre, despistado, moi optimista e ás veces un pouco torpe. Hai miles de pezas nese puzzle e unha delas é ser transexual, pero iso non é máis que outra peza.