Cada vez son máis os nenos e nenas diagnosticados de Trastorno por Déficit de Atención e Hiperactividade (AGHA). Esta diagnóstico condena ao neno a unha alteración ou a unha enfermidade neurolóxica perpetua cuxa solución é sempre e exclusivamente farmacéutica. Con todo, os psicólogos José Ramón Ubieto e Mariño Pérez cuestionan todo isto e sitúan o problema no seo da sociedade neoliberal: “Para nós o AGHA non é unha enfermidade, non é unha alteración mental. Non sempre podemos aceptar as evidencias”.

Non negan que o neno poida ter unha escasa capacidade de atención, pero argumentan que pode deberse a múltiples factores e que estes son os que hai que traballar: “Os nenos e nenas que reciban o diagnóstico seguramente terán problemas de conduta ou de vida familiar ou rendemento escolar. Pero un problema non é unha enfermidade”, di Pérez. “O que fai o diagnóstico é que se converta nunha enfermidade que non é máis que un problema”.

Ante esta idea, subliñaron o esforzo de entender a situación do neno, convencidos de que ese once factores poden ser reproducidos pola propia sociedade. “Estes nenos reproducen as características da sociedade. A propia sociedade é hiperactiva. É unha característica do neoliberalismo. Quere converter os problemas que xera en problemas individuais, dicindo que temos o cerebro esnaquizado. Pretende naturalizar os problemas que creou á mantenta e compara o once condiciones que lle son propias, ocultalas e homoxeneizalo todo”, di Pérez. A miúdo, ofrecen unha solución orientada ao medicamento e tamén mostra o seu desacordo co mesmo.

A sociedade é, por tanto, a que, segundo estes expertos, está alterada, e os nenos son un reflexo diso. “Bob Esponja é un capítulo de debuxos animados que ten máis de cinco tempadas de Heidi: son, cores, movemento... A un neno de hoxe poríaselle un capítulo da serie Heidi e aburriríase porque os sentidos están demasiado estimulados”, relata Ubieto. “A continuación pedímoslles que permanezan tranquilos e silenciosos durante 50 minutos na escola, cando as aulas non cambiaron desde o século XIX. Nós tampouco somos capaces de estar diante da televisión sen facer zapping”. Tamén se referiu a outra situación para reforzar os seus argumentos: un neno á espera dos seus pais, centrándose nunha conversación que non lle interesa. “Hoxe dáselles o móbil para superar esta situación. O que máis nos preocupa é quedarnos sen batería”, engadiu.

En cambio, nas escolas onde se produciron cambios, a taxa de nenos diagnosticados de AGHA diminuíu moito, como nunha escola de Barcelona: van á horta á primeira hora, realizan cursos en toda a escola, cambian de clase, introducen movemento nas horas de clase como algo natural... Estes cambios teñen en conta o movemento do neno e axudan a xestionalo.

Educados en exceso

Ademais de que a sociedade sexa hiperactiva, tamén se informou de que está hiperconectada e hipersexualizada. Ao redor deste tres conceptos defínese o carácter dos seres vivos de hoxe, sobre todo dos que naceron a partir do ano 2.000. “Non é só o exceso, senón a decadencia das cousas importantes que iso leva”, dixo Pérez.

Os nenos e nenas de hoxe levan cinco anos mantendo relacións sexuais na cabeza, o que lles afecta negativamente á hora de desenvolver as súas relacións. Imitan o que ven deixando atrás os pasos naturais: buscar, atopar, reflexionar... Hoxe en día, en todo o mundo, o punto de partida da sexualidade é o porno. O maior colectivo de consumo de porno online a nivel mundial, segundo datos da ONU, é o de mozos de entre 12 e 17 anos, que vai en aumento. A imitación destes modelos deu lugar a numerosos casos de impotencia nos mozos, así como á existencia de ano roto.

E todo iso en liña. Tamén engadiron que a conexión permanente elimina conversacións reais, que non existe relación en tempo real con persoas reais, que non son naturais.

Os nenos de hoxe viven, por tanto, dentro do chamado réxime de hiper, todos eles dependentes da sociedade, pero só algúns deles reciben o diagnóstico. Pérez relaciona unha das razóns co movemento. O movemento é o noso primeiro contacto co mundo. Uns teñen máis que outros. Dado que o ritmo da sociedade é moi intenso, será máis fácil que entre nesa roda quen teñan movementos máis rápidos. “Este neno moverase máis do que esperamos cando teña que prestar atención. Aos adultos cústalles centrarse en cousas que non lles interesan, pero non teñen problemas en si mesmos”, explica Ubieta.

Que facer respecto diso? Pór un diagnóstico aos nenos que molestan ou cambiar algo no sistema para que o propio movemento sexa unha opción? Son as mesmas preguntas as que expoñen: “Se cremos que o que está mal non é o sistema educativo, senón o neno, atoparémonos cunha chea de persoas con AGHA. Claro que hai nenos con desequilibrio. AGHA existe, por suposto. Pero a pregunta é cales son as razóns para que ese neno se rebele. Para non estar atentos ao que lle pasa e como podemos axudarlle”.

O hiperactivo en si é un corpo con actividade excesiva e que non sabe xestionala. O psicólogo clínico e psicanalista Pérez aconsella aliarse con el para axudar ao prexudicado, ao que non se lle escapa. Cando o profesor ou a profesora compórtase mal, céntrase nalgúns nenos, pero como pode o neno ou a nena atopar ao profesor ou profesora cunha actitude positiva? “Nun caso recomendei ao profesor que mirase ao neno desde un punto de vista positivo, a ver se podía ver cousas boas. A relación entre ambos foi cambiando. Esta roda pode cambiar de rumbo”.

A importancia do aburrimento

“Non somos nós, non facemos nosa propia, senón a réplica do que ofrece o mercado”, sinalou Ubieto. Falouse da sociedade que recibe a máxima satisfacción a través dos obxectos, como son os excesos de agasallos e alimentos que recibimos durante o nadal. Móbiles de moda, coches novos e roupa estreada. “As vidas dos nenos están demasiado cheas e o pensamento e a creatividade están moi limitados. Rebaixamos o desexo, se pasaches o día conectado a unha máquina non necesitas nada, estás conectado e listo. Pero para inventar algo, primeiro hai que sentirse buxán, botar de menos algo; por exemplo, estar aburrido”.

Hoxe en día, tamén dixeron que os pais teñen unha preocupación excesiva polos seus fillos porque cren que ten problemas se non segue as etapas que están marcadas: “Estamos colonizando a infancia segundo os ideais dos adultos. Queremos que sexan como nós e esa hiper-regularidade négalles a felicidade. Utilizámolos como produtores e iso é contrario á felicidade. A infancia é para aburrirse, xogar, esculcar, investigar, descubrir. Quen teña tempo suficiente para ser adulto terá unha infancia feliz”.

Pérez engadiu que facemos un mal uso da felicidade, porque todo o divertido mídese con adxectivos, incluída a escola: “Deberiamos preocuparnos polo momentáneo, non polo feliz que son facendo. Este criterio non é válido para todos os indicios da vida”.

Que hai desas identidades?

As condicións poden ser múltiples: biográficos, sociais, concretas, situacións traumáticas, duelos, abusos sexuais, ver á nai golpeando, secuelas en función da regra de hiper... Ante isto, a filosofía e a loita dos dous expertos é non quedar só nun diagnóstico. “Cando cremos que a base do problema é unha discapacidade cerebral deixaremos de pensar”, sinalou Ubieto.

Á fin e ao cabo, defenden que o neno sexa analizado no seu globalidad, que traballe o contexto e as emocións e que chegue á base. Sempre amando ao neno: “A sociedade non tolera a estes nenos e quéreos incluír na lista de enfermidades. Eu véxoo como un tipo de personalidade, como unha forma de ser. Estes nenos e nenas son moi curiosos, creativos, máis abertos ás novas experiencias, creadores de novas sensacións”.