Non é unha cousa fácil nos
kiri-kiri-kiri,
nos kiri-kiri-kiri, non é fácil de desmentir á
nai.

Sábeo todo.
Como
o sabes?
Kiri chámao
o dedo meñique do ko-ko-ko!
Cóntallo todo.

Nesta canción explícase como responde o adulto cando o neno desenvolve a súa autonomía e é capaz de mentir. O pequeno quere ser grande e o grande necesita do pequeno. No resto de Europa, nos contos e cancións infantís, a dialéctica do grande e o pequeno é moi utilizada, así como a relación entre o inhóspito e o omnipotente. Nesta canción, o dedo meñique axuda á nai a manter unha sabedoría sen fisuras.

En francés, o dedo pequeno chámase “l’auriculaire”, xa que ten a medida de penetrar no oído. A partir de aí, o dedo meñique ten unha forte simboloxía: entra polo buraco e pode falar de segredos e de intimidade.

Cando o neno ten desexos propios e autonomía suficiente para satisfacelos, créaselle a posibilidade e a necesidade de mentir. É mentira dicir algo que non se corresponde coa verdade para enganar á persoa que recibe a mensaxe. O neno debe cumprir dous requisitos antes de mentir. Unha, dominar ben a realidade sen confundila coa fantasía; e outra, no seu lugar, inventar un substituto que tamén é real, e non imaxinario. Ambos son a esencia da mentira.

A motivación para mentir non é só consciente, senón tamén inconsciente. Nesta canción, por exemplo, hai afectos contraditorios relacionados coa nai: por unha banda, ten ganas de manter a relación coa nai e por outro, o desexo de romper ese vínculo.

A mentira está relacionada co desexo de autonomía. Pero tamén coa preocupación que iso xera. Mentir significa unha ruptura co outro. Por iso, esta canción avisa. O tema principal dos contos infantís é, en moitas ocasións, saír da dependencia dos pais. E nel aparecen as figuras regulatorias. Exemplo diso é a relación entre o mentireiro Pinocho e o falante Kilker, chea de conflitos. O grilo é a imaxe da conciencia moral. Cando o neno é pequeno e ten unha gran dependencia dos pais, os principais referentes son os pais e as súas palabras. Pero a medida que o neno vai crecendo, vaise afacendo á diferenza entre a realidade e a fantasía. Aos poucos, o neno irá collendo distancia con aqueles aos que ama. Identificarase cos adultos da súa contorna, formando así a súa propia personalidade, á vez que construirá a súa propia ética. Desta maneira, comeza a actuar de acordo ás súas accións e desexos.

Esta canción indícanos complicar que é a relación entre o neno e a nai. O neno ten que percorrer un longo camiño ata que sinta que o corpo e a mente son seus. No camiño da dependencia á autonomía, vive situacións intermedias que van desde o sentimento de unión coa nai até sentirse suficientemente separada dela. Neste sentido, “mamá sabe todo / mamá non o sabe” convértese nun xogo imprescindible. Na viaxe de ida e volta, a realidade e a fantasía viaxan. Ás veces o neno ou a nena non viviu o suficiente estes momentos de transición. Poida que teña que adaptarse demasiado pronto en por si, porque a súa contorna afectiva ha fallada; despois, o neno construirá as súas relacións dunha maneira máis contraria. A pegada da experiencia de encontro coa contorna manterase para sempre, converténdose en fonte de confianza e benestar no mundo e nun mesmo.

Un dos intentos máis serios de romper a continuidade psíquico-física do neno coa súa nai é a conquista do non, que pode expresarse a través da palabra –entre elas a mentira– ou o comportamento. O que antes era a continuidade entre os corpos, agora vai ser entre os pensamentos, os corpos psicóticos da nai e do bebé comunicaranse entre si, a través da linguaxe simbólica, dando cabida á mentira.

Mentir é ter un poder oposto, porque só o neno sabe cal é a verdade. E cando a mentira está dirixida á parella de pais, pon en dúbida a fiabilidade da parella. Nos diferentes momentos do desenvolvemento, a mentira aparece como un indicador de malestar. Por tanto, aínda que a mentira sexa o seu valor funcional, se se volve repetitivo, será un indicador dos problemas de comunicación que ten o neno coa súa contorna.

Nadar até
o Kiri-kiri-ket,
se me
escapo a nado.

Sábeo todo.
Como
o sabes?
O
dedo meñique de Kiri-kiri-ko-ko!
Cóntallo todo.

A
parte imaxinaria aparece na lema da canción, na resposta do adulto, cando se expresa como se sitúa ante a mentira do neno. En primeiro lugar, a mentira do neno provoca unha sensación desagradable; a autonomía do neno pon en cuestión a necesidade e a dependencia dos adultos até o momento. O neno expresa con mentiras que non ten intención de ser inferior ao adulto; a mentira é unha mostra de espírito insurreccional.

Creo que é testemuña da indignación do adulto a lema que está pegado na estrutura da canción. O adulto responde á mentira do neno cunha fantasía incrible: a nai ten un dedo pequeno espía que lle conta despois de velo todo. Un irmán pequeno, de vulgar jovencito, pero máis terrible. O adulto responde cunha fantasía acosadora, cando a nai, do mesmo xeito que o personaxe mitolóxico, é todopoderosa. A continuación, dille ao neno por medo que dea un paso atrás e que hai unha continuidade de pensamento entre nai e neno. É a fantasía, o mito, a nai omnipotente, a que non vale a pena esquivar. Aproveitará o recordo que ten o neno ao unirse á súa nai, “unirémonos para que non haxa tensión entre nós dúas”. Sería unha ameaza perder para sempre esa esperanza de fusión.

Pero, á fin e ao cabo, a canción é un xogo. Serve para axudar a afrontar unha situación que pode ser difícil para o neno e para a nai, en xeral para o adulto coidador, utilizando a fantasía. Por dicilo dalgunha maneira, sabemos que nos separaremos, que o mundo está aí con moitas cousas boas del. Pero sen présa para iso, xoguemos, soñemos, e no imaxinario, sempre estaremos en continuo seguimento uns con outros. Que difícil é ás veces cortar o cordón umbilical.