Así o afirma Iñigo Olalde, científico vitoriano que durante tres anos dirixiu o estudo xenético máis amplo e profundo da poboación da Península Ibérica. No equipo de traballo recóllense os cambios que se produciron nos últimos 8.000 anos, acompañados das tecnoloxías máis avanzadas para o descifrado do antigos ADN, nos laboratorios do investigador David Reich da Universidade de Harvard (EE. Para atopar o rastro do eúscaro, díxonos Iñigo, é inútil utilizar a xenética.

Como é posible recuperar a información xenética dos nosos devanceiros?
Eu falo deste tema con normalidade, pero cando empecei no campo da xenética facíaseme absolutamente incrible, por exemplo, conseguir o ADN dun ser humano que viviu fai 5.000 ou 6.000 anos. As técnicas están a acelerarse enormemente. Comecei a tese no ano 2012 e no primeiro proxecto estudei a un só ser humano, e sorprendeume que o conseguise. Agora estamos a estudar a 300 persoas. As novas tecnoloxías permiten investigar os restos do pasado con maior rapidez e precisión, distinguindo entre as mostras cales son endóxenos e cales contaminadas. Os resultados obtidos son moi fiables, xa que as mostras contaminadas quedáronse á marxe.

Que hai detrás das siglas R1b-M269?Os
homes temos o cromosoma E, e os pais pasámosllo directamente aos fillos, sen confundirnos.Outros cromosomas, como o 1, vanse mesturando de xeración en xeración. Co cromosoma E non ocorre isto, e é máis fácil debuxar a liñaxe xenética dos seres humanos, xa que ten moi poucos cambios. Con estes cambios clasificamos as diferentes liñaxes xenéticas. Chamamos R1b-M269 a unha liñaxe xenética do cromosoma E procedente da estepa rusa no Bronce Alto.

Que importancia teñen estas siglas á hora de explicar o pasado peninsular?
En canto ás mostras de poboación moderna, sabiamos que a liñaxe R1b-M269 é o máis estendido na Península Ibérica. Entre o 50 e o 60% dos homes teñen esa estirpe, e en Euskal Herria, máis aínda, o 80% dos homes téñena. É importante porque nos dá a chave para saber cando chegou esa tribo. A nova poboación chegou fai uns 4.500-4.000 anos, e actualmente todos os homes que teñen esa estirpe xenética son descendentes deles. Até agora non estaba tan claro. O que mostramos é que esta nova dinastía non existía desde tempos mesolíticos ou anteriores.

De onde veu a migración?A súa
orixe remóntase a unha zona coñecida como Estepa Pontica, a estepa rusa situada entre o mar Negro e o mar Caspio. Fai 5.000 anos que o sacaron de alí e dirixíronse cara ao oeste. Primeiro dirixíronse cara ao leste de Europa, logo cara ao centro de Europa, e fóronse unindo á poboación local. Con todo, non se asentaron nestes lugares e continuaron estendéndose ata que se estableceron en toda Europa. Cando chegaron á península Ibérica xa non tiñan as mesmas características, nin xenéticas, nin culturais, que os habitantes orixinarios da estepa. Con todo, nos xenes aparecían algúns trazos peculiares da estepa rusa, illados durante séculos, que eran estraños entre os habitantes da península ibérica.

Hai probas de que entraron na península pola forza?
Sabemos que os clans que chegaron de fóra representaron en pouco tempo ás tribos dos homes de aquí. Cos datos xenéticos non podemos deducir como foi a implantación. A hipótese máis sinxela é a de que os clans que chegaron de fóra acabaron cos homes de aquí e multiplicáronse coas mulleres de aquí. Os nosos datos non aceptan ou negan a idea de violencia, pero si a fan válida. Os arqueólogos, pola contra, non foron os defensores desta hipótese, xa que nos xacementos non se atoparon indicios dunha violencia xeral. Din que pode ser consecuencia dunha sociedade estratificada. Os clans que viñan de fóra tiñan un status máis alto, eran máis ricos e, en definitiva, tiveron máis posibilidades de reproducirse. Os seus fillos recibían de paso ese status, reproducíano, e esta estirpe, que viña de fóra de século, case borraba por completo a dos homes de aquí.

E fixestes un seguimento da información xenética das mulleres?
Si. É un ADN mitocondrial que as nais pasan aos seus fillos. Esta información xenética recibímola tamén os homes, pero non a transmitimos aos nosos fillos. O que vemos é que non houbo grandes cambios nestas tribos de nais. Por tanto, deducimos que os homes que viñan de fóra mesturáronse coas mulleres de aquí.

Antes de que os homes esteparios viñesen de Europa central ao noso país, existían diferenzas xenéticas entre os habitantes do País Vasco e doutros países da Península Ibérica?
Non. Na época neolítica, os grupos que habitaban a Península Ibérica eran xeneticamente parecidos.

E despois da confusión que mencionaches, que cambios xenéticos coñeceron os vascos?
Se saltamos á Idade do Hierro, o CC. En 1500 vemos que os vascos de entón e os de agora son xeneticamente moi parecidos. Con todo, o resto de grupos da Península Ibérica mesturáronse con outras culturas (romanas, musulmás, visigodas...) que quedaron reflectidas nos xenes. As diferenzas entre os vascos e os habitantes da Península Ibérica remóntanse aos últimos 2.000 anos, non máis.

Algúns expertos afirman que foron os grupos extraídos da estepa os que difundiron a lingua indoeuropea.
Os xenes non teñen linguaxe. Non podemos explorar a lingua dos nosos antepasados a través dos xenes. Os datos solicitados abren unha vía de investigación aos lingüistas, que achegan novos elementos no debate das linguas, xa que demostran que esa migración foi a que se produciu. Hai unha tese que defende que esta migración trouxo consigo linguas indoeuropeas, e que quizá non foi capaz de cambiar as linguas de todos os lugares, e aí podemos incluír o eúscaro ou o ibérico. Pero de momento non son máis que hipótese.

Que lle parece o eco que tivo a súa investigación na nosa?
Chamoume a atención. Noutras revistas coñecidas habemos publicado este tipo de investigacións e non tiveron ese eco. Os nosos datos tocaron os sentimentos de identidade. Pode ser un golpe para quen pensaban que os vascos estivemos aquí durante os últimos 10.000 anos, xa que as nosas investigacións sacaron outras conclusións.