Non es o único pastor na familia.

O seu avó emigrou a América, onde traballou durante dez anos como pastor, entre Nevada e California, pasando meses no monte. Volveu co diñeiro que fixera e colleu un rabaño de ovellas en Ponte a Raíña (de feito era de Eugenio). Colleu as ovellas e as cabras. “Os Cabreros”, dicían á familia do meu pai en Ponte a Raíña. O seu pai, tras emigrar a París e pasar alí dezaoito anos –a súa nai, dez–, decidiu regresar e fíxose cun rabaño, primeiro en Magdalena [barrio de Pamplona], e despois na polvoreira do monte Ezkaba, encima de Orbina. Alí estivo durante máis de vinte anos, pastor, até a súa xubilación.

Crese que foi un dos últimos pastores da historia de Pamplona/Iruña.

Polo menos a última da Txantrea e unha das últimas da cidade.

Sendo unha familia da cidade, como vivistes o mundo do pastor?

Eu aprendín a andar entre ovellas, coa miña taburete que me levaba á ovella. Aos meus irmáns e á miña nai –e ao meu pai, por suposto– tocoulles traballar, pero eu, sendo o máis pequeno, vivín doutra maneira, sempre no monte, coas ovellas, no mundo do pastoreo. Para nós era natural; eramos fillos do pastor. E iso, sen querer, definíanos.

Como decidiu manter a corda da familia?

Aos 17 anos desapareceron as ovellas da nosa casa e os meus irmáns non quixeron continuar coa profesión. A min a idea empezoume a dar voltas na cabeza aos 20 anos. Nesa época fun vivir fóra de Pamplona, a Artzibar, a recuperar un pobo. Empecei coa idea de ter un rabaño propio, pero era difícil, porque non había explotación. Afortunadamente naquel momento non me puxen a iso, e grazas a iso puiden vivir outras cousas, viaxar, etc. Se me atou desde tan novo, sentiríame queimado.

De todos os xeitos, volveu vostede á idea.

Empecei hai cinco anos, aos 37. No pobo de Artaitz (Untzitibar) xurdiu a posibilidade de alugar unha terra comunal, cun bonito cortello e un fermoso pasteiro. Vina como unha oportunidade. Eu, de aprendizaxe, son educador social e traballaba nun centro para menores. Era un traballo que me producía moita tensión. Decidín irme.

O pastoreo é un traballo moi duro para moita xente.

Hai moita xente que rexeita este oficio, porque o consideran un traballo escravo. Para min é todo o contrario: neste mundo rápido que vivimos, un oficio digno e necesario. Permíteme estar en contacto directo cos animais e a natureza, así como coa tranquilidade e o goce. O meu ritmo de vida non é urbano; hai momentos de gran carga de traballo (no parto das ovellas, no ordeño, na época de facer o queixo…) pero os veráns e os invernos son moi tranquilos: as ovellas están no monte, e o traballo, en realidade, é dar unhas voltas e asegurarse de que todo está controlado.

O queixo facédelo na Txantrea, esa é a particularidade, é un produto de ámbito urbano.

Empecei a vender leite, pero vivía moi fecheiro. A explotación gandeira de leite rendible dedícase á produción de queixos. Ante esta necesidade, decidín dar o seguinte paso. Este proxecto consta de tres fases: a primeira, a construción e consolidación do rabaño. A segunda, a creación da quesería. E a terceira, a que virá, a educativa, para ensinar á xente o mundo do pastor. A familia Txantrean tiña unha bajera, e alí instalei a quesería. Ten os seus inconvenientes, porque teño que levar o leite, pero ao mesmo tempo vímola como unha oportunidade, porque o produto que facemos co noso propio leite era unha maneira de achegarse á cidade.

Que acollida tivo?

Á xente gustoulle. Empezamos o ano pasado, cunha produción moi baixa, uns 300 quilos. A intención é facer 2.000 quilos este ano, e a xente espéranos. Acabamos de empezar a mediados de xuño e ímonos a ordeñar durante dous meses. A mediados de agosto teremos os primeiros queixos.

Unha das súas intencións é achegar o patrimonio rural á cidade. Crecerá a greta?

A ruptura entre a cidade e o medio rural é cada vez maior, afastámonos das formas naturais de produción e consumo de outrora. Foi Landa quen nos deixou vivir como sociedade até fai poucas xeracións; todos temos a súa orixe no campo, vimos de agricultores e gandeiros. O meu é unha formulación política: é necesario manter estas vías de produción, que son integradas e respectadas na contorna, e que supoñen un baixo impacto ecolóxico. Hai queixos industriais moi bos, pero con sistemas intensivos detrás, que están a afectar á vida do noso planeta. As pequenas explotacións, ademais de ser máis respectuosas, tamén supoñen o mantemento do coñecemento cultural que se está perdendo. O campo está a baleirarse e as grandes empresas están a producir alimentos de forma violenta. Estamos en mans de grandes oligopolios que nos reducen a soberanía. Vivir no campo non é só que un poida crear os seus propios alimentos; tamén se está perdendo a organización do solo e o auto-organización dos pobos. Por iso, vivir no campo tamén ten un compoñente político para min.