As Comisións Públicas, Topagune e Goberno Vasco, e as entidades con áreas, cada unha delas, na identificación, impulso e creación de arigunes:

En canto á activación dos arigunes, o traballo dos comités locais e do grupo de coordinación xeral [Topagune e Goberno Vasco] é moi parecido, o campo de influencia é diferente. Os axentes de coordinación xeral tentaremos activar as entidades supramunicipais, aínda que sexan sucursais no municipio. As asembleas non terán que acudir á tenda local ou sucursal da caixa de aforros. Pode ir a comisión popular, si quere, pero para iso fai falta moita forza. As comisións populares trasladaranse ás asociacións, empresas e institucións públicas radicadas no municipio. Por exemplo, non terán que acudir ao centro de saúde, nós imos ir a Osakidetza. Cando digo nós quero dicir que ás veces vai ir o Goberno Vasco, ás veces o Topagune, ás veces as deputacións. Nós temos a repartición de funcións feito. O noso labor e o labor dos comités locais é a de activar á cidadanía e ás entidades.

As comisións locais terán que priorizar, porque non é posible acudir a todas as entidades, é moito traballo. Nós tamén faremos o mesmo, pensaremos que tipo de entidades queremos connosco e acudiremos a elas. Hai diferentes formas de achegarse a eles: visitas, presentacións... As Xuntas Públicas poden facer uso do Concello para o envío de cartas aos posibles puntos de venda.

Outra cousa é crear arigunes. Este traballo realizarano as entidades. O seu labor dividímola en dous partes: por unha banda, será labor das direccións ou responsables identificar os grupos que poden ser arigune, nos que todos os membros entenden polo menos o eúscaro. Falarán con eles. Por outra banda, os membros decidirán si son arigunes ou non, si participan ou non como ahobizi ou belarriprest. No caso de que decidan que si, a entidade deberá apoiar e facilitar a súa práctica.

O arigune pódese crear por ambas as direccións. A dirección pode dicir “cremos un espazo aquí” ou os membros da entidade poden dicir “aquí podemos crear un espazo”. En todo caso, a creación dun arigune será decidida polos de dentro da entidade.

Imaxínome ás comisións populares promovendo, máis que empuxar, miradas cara ao exterior nas entidades, porque quen mira cara ao exterior recibe ao cidadán. E as que non poden ser arigune imaxínoas que sexan arigune, é dicir, sabemos que nesa entidade non son capaces de atendelas en eúscaro, pero nós queremos que llas atendan.

Aí hai un buxán, pero é como cos ahobizi e os belarriprest. Hai euskaltzales que non saben eúscaro e non poden pór a chapa. Isto demostra que se necesita un salto para poder realizar o exercicio. Supoñamos que nun comercio non hai condicións para completar o arigune no ámbito interno nin para dar servizo á cidadanía, porque non teñen a ninguén que poida facelo en eúscaro. Esta entidade non pode ser arigune, pero pode inscribirse para recibir información, para que saiba o que pode facer a partir de agora para dar pasos, para que nalgún momento chegue a ser un arigune posible (daquela os membros decidirán si é arigune ou non). Estamos a preparar unha caixa de recursos para entregarlla a estas entidades.

Na primeira edición recibimos a seguinte mensaxe: “Non temos xente que poida ser ahobizi e belarriprest, pero que podemos facer?”. Si coa escusa de Euskaraldia conseguimos que algúns deles teñan interese… Desde Euskaraldia non podemos facer máis que iso. Para uns poderase facer exercicio e para outros se poderá activar. Na primeira edición o foco principal foi o cambio de hábitos lingüísticos, pero démonos conta de que moita xente reflexionou sobre os seus hábitos lingüísticos e reflexionar é un paso previo ao cambio de hábitos lingüísticos. Iso tamén é interesante, non é un exercicio, pero serve para provocar regras sociais. As entidades din: os cidadáns teñen dereito a falar en eúscaro connosco e, por tanto, que temos que facer nós para garantirllo? Si dálles que pensar, é que hai necesidade.

Dixo que unha das funcións dos comités locais é a activación das entidades. As institucións públicas, en cambio, teñen a obrigación de garantir os dereitos de quen queira expresarse en eúscaro. O Centro de Saúde e a Asociación Deportiva son as dúas entidades, pero teñen responsabilidades moi diferentes no que se refire ao idioma. Non é ridículo que a comisión popular inste a crear un arigune no departamento de pediatría do centro de saúde da localidade? Corresponde este traballo á comisión local?

As institucións públicas teñen que seguir o seu camiño, porque teñen as súas propias condicións. Teñen que facelo obrigatoriamente en euskera si pídeselles, pero teñen que facelo obrigatoriamente en castelán se así o queren os cidadáns. Por tanto, quizá esa persoa non poida ser un capricho. Por iso digo que teñen que facer o seu camiño. As asembleas deben activar as asociacións populares, pero Osakidetza é un ente público e depende do Goberno Vasco. O Goberno Vasco conta coa Viceconsejería de Política Lingüística e debería conseguir que ese Departamento pase e inflúa noutros departamentos.

Por exemplo, informaremos as comisións de pobo dos arigunes que se crearán nos ambulatorios e nas residencias de maiores, para que as comisións coñezan cales están a participar en Euskaraldia.

Os cidadáns tamén facemos activacións individualmente, esiximos ás entidades que nos falen en eúscaro continuamente.

Nesta edición existe o risco de que a xente entenda que Euskaraldia realizarase nas entidades, é dicir, nos arigunes. O de Arigune é engadir, o mesmo manteremos o de Euskaraldia anterior. Estaremos ahobizi e belarriprest e algúns deles participarán nalgún momento.

No caso de Ahobizi e Belarriprest, tedes a intención de profundar no que significan ambos os roles.

Un dos principais focos de comunicación será explicar os roles de ahobizi e belarriprest, para que non se entenda que falamos de competencia lingüística, senón de comportamento. Podes ser unha persoa que se desenvolva ben en eúscaro e ser belarriprest. Si valo a facer en todo momento, es ahobizi cos que entenden eúscaro, pero se non o vas a facer en todo momento, pero moitas veces si, e ademais, si vas pedir activamente aos demais que o fagan, entón estarás atento. E poida que non faga nin unha cousa nin outra, aínda que se desenvolva moi ben en eúscaro. Tamén o son.

Si trátase de cambiar os hábitos lingüísticos, non é lóxico animar ás persoas capacitadas a ser ahobizi?

Depende. Nós queremos subir as escaleiras e podemos subir dun nun, de dúas en dúas ou de tres en tres, non podemos subir en cinco. Para algúns, aínda que estean ben adaptados en eúscaro, pasar de falar en castelán a falar en eúscaro é un exercicio moi esgotador, require moita enerxía, moita tensión, pódense sentir moi incómodos e pequenos. Son de Algorta e teño amigos de Uribe Kosta. Todos somos nenos e nenas da ikastola, algúns temos o costume de desenvolvernos en eúscaro e outros non, pero todos e todas nolas arranxamos en eúscaro. Máis da metade da cuadrilla foi belarriprest, e máis da metade da cuadrilla falou en eúscaro e reflexionou sobre o tema. Depende do punto de partida de cada cal. Non é fácil.

Desde o momento en que se deu conta de que a lingua vai cambiar, debemos pensar que o cidadán está disposto a facer exercicio, sabendo que o rol de ahobizi é exixente. Pero que sentido ten ser oídos xordos o que debería ser? Non é mellor non participar si non tes forzas?

Dalgunha maneira, todos podemos correr, pero non é o mesmo correr de cando en vez que estar preparados para correr o maratón. Si son principiante empezarei con vinte minutos, logo con 30 minutos... segundo o punto de partida que teñamos. Notei o desenvolvemento na miña cuadrilla.

Nese perfil si, pero en gran medida nas zonas que viven en eúscaro? Non hai perigo nunha cesta? É dicir, que o que fala moito en eúscaro colle o rol de belarriprest e non vou dicir que dea marcha atrás, pero que non avance en nada?

Pero hai outra cousa que depende da cantidade que esteas disposto a darlle. Non é 0 ou 100. Gustaríame que todos os que saben euskera falasen en eúscaro e non necesitariamos a Euskaraldia. Unha cousa é o que nós queremos que sexan eses euskaltzales activos e outra o que cada un quere ser.

Exemplo de consumo de plástico. Algúns están moi concienciados e quitaron o plástico da súa vida e outros din “vou empezar a levar a miña bolsa cando vou á tenda”. Cada un decidirá o que está disposto a dar. A iniciativa necesita flexibilidade porque é mellor dar 50 que dar 0.

Sigo pensando que hai risco de baleirar á cidadanía en zonas de alto coñecemento e uso, ou de non mellorar os costumes.

Outra opción é que, en nome da adaptabilidad, o consello popular de Zestoa faga o seu traballo coa cidadanía e diga: deamos todo o que poidades porque nós temos as condicións para ser ahobizi. Depende da comisión popular.

Quería dicir que habería que ter en conta as características sociolingüísticas da poboación.

E como é o dato de uso. Hai que ir máis aló.

Iso é o que quería dicir, algúns están moi arriba e como presentas os roles e que flexibilidade dás, hai risco de que algúns cidadáns non suban.

Aínda que con Belarriprest tamén pode facer o 95% das conversacións en eúscaro, é certo que en quince días trátase de dar un salto máis nos nosos costumes lingüísticos, de facer máis do que faciamos antes. Cada un verá o seu punto de partida e o que lle convén.

É dicir, o rol de Belarriprest non axuda.

Porque o consideramos un rol pasivo: fálame en eúscaro e eu seguirei igual. Tamén hai que tentar falar en eúscaro en Belarriprest, aínda que sexan despedidas. Ambos son roles activos e hai que dar os pasos en ambos os si o exercicio realízase correctamente.

Como será o Euskaraldia de 2020?

Do mesmo xeito que en 2018, haberá ahobizi e belarriprest. A innovación en 2020 é un espazo para que as entidades, xa sexan pequenos comercios, grandes almacéns, institucións públicas, talleres ou asociacións locais, poidan falar en eúscaro.
O próximo Euskaraldia non será a finais de 2019, senón en 2020. Con todo, nesta ocasión, os traballos preparatorios prolongaranse durante un ano e medio. O exercicio de eúscaro realizarase entre o 20 de novembro e o 4 de decembro de 2020. Trátase, por tanto, dun exercicio de 15 días.

Do mesmo xeito que o ano pasado, os ahobizi e belarriprest terán un gran protagonismo na programación da feira. Con todo, os organizadores de Euskaraldia queren que este ano se faga un maior esforzo para explicar mellor ambos os roles e que o exercicio sexa máis profundo e exixente. O ano pasado relacionáronse os dous roles coa competencia lingüística, polo que se fará un esforzo especial para explicar que significa cada rol. Do mesmo xeito que o ano pasado, levarán chapas de identificación no peito. En 2018 rexistráronse 225.000 persoas. Os organizadores queren que participe máis xente, xa que en Euskal Herria o número de persoas que entenden o eúscaro é maior que en Euskal Herria.

A innovación en 2020 será un punto de encontro. Arigunea é un espazo colectivo no que os que entenden eúscaro e os que saben eúscaro xúntanse para falar en eúscaro. As entidades, é dicir, calquera tipo de ente público, empresa, comercio ou asociación pública, facilitarán a creación deste tipo de espazos, e as persoas de devanditos espazos deberán manifestar a súa vontade de participar no exercicio. Os organizadores de Euskaraldia traballarán na creación e identificación de arigunes. Os arigunes pódense crear mirando cara a dentro ou cara a fóra. Por exemplo, de face ao interior, as reunións dunha empresa pódense facer en euskera porque os participantes teñen a capacidade de entender o eúscaro e porque na empresa decidiron converter esas reunións nun espazo común entre a dirección e os traballadores. De face ao exterior, un gran comercio pode crear un arigune con vendedores para atender aos compradores en eúscaro.

Repartíronse tres cuestionarios entre as persoas que participaron no Euskaraldia de 2018 e a partir de aí, os resultados do estudo daranse a coñecer a finais de setembro.

Os organizadores principais de Euskaraldia son os mesmos que o ano pasado: Viceconsejería de Política Lingüística do Goberno Vasco e Euskaltzaleen Topagunea. Xunto a eles actuarán Euskarabidea, Euskararen Erakunde Publikoa e Euskal Elkargoa.

Cronograma de ano e medio

En Euskaraldia de
2018 creáronse 405 comisións populares en Euskal Herria. Moitos se disolveron ao finalizar Euskaraldia, outros avanzaron. A inscrición das comisións locais de Euskaraldia, que se celebrará en 2020, xa comezou. As comisións poderán inscribirse até o mes de decembro.

Entidades

O primeiro paso é analizar si son capaces de crear un arigune, é dicir, si os membros do espazo teñen a capacidade de entender o eúscaro. A inscrición para este exame realizarase entre outubro de 2019 e xullo de 2020. Unha vez realizado o exame, o prazo para inscribirse como arigune abrirase en novembro de 2019 e pecharase en xullo de 2020.

Ahobiziak e belarriprest
poderán inscribirse a partir de setembro de 2020.