Vallcarca é un dos barrios que máis se fala en Barcelona de problemas de vivenda, gentrificación e resistencia dos barrios. Por que?

Cando se presentou o Plan Territorial Metropolitano de Barcelona en 1976, colocouse a cruz sobre o barrio. Case 30 anos despois, en 2002, iniciáronse as expropiacións e en 2008 iniciouse a derriba das edificacións. A asemblea do barrio comezou entón o traballo de redefinición do plan, co obxectivo de paralizar e adecuar o plan urbanístico. Puxémonos a pensar no barrio que queriamos. Preocupámonos, tememos a gentrificación: entre outras cousas, estamos a loitar por controlar o prezo dos alugueres.

Mencionou a gentrificación, unha palabra que fala de moitos días. Como o definirías?

A gentrificación é un proceso no que cambia o tecido social dun barrio. O barrio degrádase e a xente de alí deixa de estar a gusto no barrio. O proceso implica un novo sector social: poden ser novos, estudantes, artistas ou okupas. O aspecto do barrio vai mellorando e prodúcese un cambio significativo: todos queren vivir alí, e como non hai sitio para todos, a xente de clase máis alta convértese na de clase baixa.

A gentrificación adoita relacionarse co turismo. A situación de Vallcarca ten influencia turística?

Si e non. É verdade que a rúa que nos leva a Park Güell está chea de tendas para turistas, e estou seguro de que o aluguer de locais non é barato. Pero o peche das tendas da parte vella do barrio non o provocou o turismo, senón os plans urbanísticos, o concello, e a construtora Núnez e Navarro. Son os que romperon o barrio, os que derrubaron as carpintarías, panadarías, etc. que existían. Son os plans urbanísticos os que condenan aos barrios.

En 2008 derrubáronse varios edificios do barrio. É por esta Assenblea de Vallcarca pola que xurdiu?

Había moitos primeiros grupos no barrio, cada un coa súa forma de traballar: okupas, xente do Ateneo, membros de Heura Negra, anarquistas, asociación l’Antic Forn... O movemento 15M comezou a organizar unha asemblea no barrio en 2011, converténdose no centro de coordinación. Tras as xornadas de participación de 2014, o concello lexitimounos e entón expuxéronse varios temas: o barrio que queriamos, a necesidade de cambiar o plan urbanístico ou a vontade de expulsar do barrio á construtora Núnez i Navarro.

Ademais de na Assemblea de Vallcarca, tamén traballa na cooperativa de arquitectos Voltes. Cal é o papel do arquitecto neste tipo de procesos?

Hai un aspecto técnico que é totalmente descoñecido para a veciñanza: transmitir esa sabedoría é unha parte interesante do noso traballo. Agora en Vallcarca todo o mundo sabe o que é a tipoloxía, o volume, os metros cadrados... é xente que fixo un “máster de urbanismo” para protexerse a si mesmo. O movemento veciñal ten máis forza cando intervén un arquitecto, xa que utiliza o mesmo linguaxe que o concello.

Di que un plan urbanístico pode condenar ao barrio. Con todo, tanto a arquitectura como o urbanismo poden axudar a un barrio, non é así?

Nós temos unha reunión entre arquitectos e o barrio. Valcarca funcionou de forma diferente pola maneira na que se achegou ao problema. Eu reúnome todos os días, reflexionamos, entre todos decidiremos que é o que necesitamos. Tras este traballo, recibo a solicitude concreta, os planos que se deben realizar. É unha colaboración entre todos. O arquitecto non dá solucións, axuda a quen busca unha solución.

En varias cidades de Euskal Herria tamén foron numerosos os barrios que comezaron a denunciar a súa situación. Que recomendacións daríalles despois de vivir o proceso de Vallcarca?

En primeiro lugar diríalles que están dispostos a organizarse e a facer moito traballo. Nos barrios hai moita xente e hai que organizarse entre todos. No noso caso o punto de reunión foi a Assenblea de Vallcarca: fomos case porta a porta, explicando aos veciños a situación e convidándolles a acudir ás asembleas. Unha vez que se mobilizou o barrio fixemos unha manifestación, e tamén presionamos a través dos medios de comunicación, dando paso a todas as conversacións que puidemos. Tamén nos puxemos en contacto co Concello.

No traballo coas institucións é importante levar as propostas claras, antes da reunión hai que traballar ben as posibilidades e os documentos. Á fin e ao cabo, ese é o único segredo: traballar e reunir ao barrio.