Que é caridade?

Unha forma de relación entre dúas persoas, baseada na desigualdade: unha dá algo á outra, pero a segunda non pode dar nada ao primeiro e créase unha relación xerárquica unidireccional.

E que diferenza ten coa solidariedade?

A solidariedade caracterízase pola igualdade entre as dúas partes.

No voso libro denunciades a “fraude da bondade” que hai detrás da caridade institucional. Por que?

Etimológicamente en inglés [idioma orixinal do libro], os dous termos baseábanse nunha serie de relacións sociais de proximidade entre persoas do mesmo nivel, coa mesma raíz da “bondade” (kindness) e a “familia” (kin). Pero no século XVII, coa aprobación das Leis dos Pobres en Inglaterra, a caridade institucionalizouse dando o salto da bondade á caridade. Á xente parécelle terrible denunciar a caridade, pero cando se trata dun fenómeno institucionalizado, cando entran en xogo o humanitarismo, a filantropía, o altruísmo e os celebrities, baséase nunha relación totalmente desequilibrada.

É posible a bondade privada nunha organización social e económica cunha estrutura inxusta?

Si, porque somos unha especie social. Por exemplo, o xogador de fútbol americano Colin Kaepernick é moi rico, pero fai moitas iniciativas solidarias. Sen ética non podemos ter sociedade, porque sen ética é imposible un contrato social, pero este contrato está roto hoxe en día, porque o aspecto cuantitativo ha prevalecido sobre o cualitativo. Por tanto, diría que non é imposible, pero si moi difícil, e que a bondade sempre está moi unida á ética.

No libro vostedes definen o humanitarismo como caridade institucional. Por que?

O propio Collin Power, ex secretario de Estado de EEUU, recoñeceu que era unha arma dos gobernos, xa que é controlada polos gobernos. Dáche a oportunidade de entrar en países como Indonesia tras o tsunami ou o terremoto de Haití; o humanitarismo de Clinton, por exemplo, construíu hoteis de cinco estrelas en Haití e fábricas de roupa barata. E iso é explotación.

Que función ten a caridade na orde capitalista internacional?

Por unha banda, axuda á xente a sentirse ben consigo mesma e non pensa moito no sistema absolutamente destrutivo que temos. A nivel global, serve para cubrir moitas cousas. Cando lle dás diñeiro a Cruz Vermella pensas que farán algo con ese diñeiro, pero non preguntas onde vai ese diñeiro: ingrésano na súa conta para pagar aos traballadores e a súa pensión de xubilación. Só perpetúan o estado de caridade.

Ultimamente falouse moito das doazóns realizadas por Amancio Ortega para a compra de equipamento médico. Que opinas?

Bill Gates tamén xoga da mesma maneira: reparte redes contra os mosquitos en África e aplaude a todo o mundo, pero esas redes hai que mollalas no insecticida, unha solución cara para os pobres. Xunto a iso, é moito máis barato investir en saúde pública e auga potable limpa. Non esquezas, ademais, que Gates ten o monopolio da investigación sobre a malaria e, en consecuencia, a súa enorme capacidade de influencia na Organización Mundial da Saúde.

E que che parecen as iniciativas de TV3 ou Maratóns de ETB?

Non son moi afeccionado. Funcionan como a caridade dos celebrities. Hai boas intencións detrás, pero son unha ferramenta para manter a sociedade como a que temos, como pór unha tirita a un grave problema. A xente ten a falsa sensación de que está a facer algo e sente mellor, pero de seu están a perpetuar o sistema.

En lugar da caridade, propoñen a renda básica universal como receita para facer fronte á desigualdade. Como cren que é viable sen tocar a propiedade dos medios produtivos?

A renda básica universal pódese financiar vía impostos. Todos os cidadáns recibirían a mesma cantidade. Supoñamos 600 euros ao mes, tanto pobres como ricos, pero estes últimos pagarían máis impostos. Os estudos sobre a renda básica universal pon de manifesto que non é necesario tocar o Estado do benestar, senón que a renda básica consolídaa.

Tendo en conta que a pobreza e a desigualdade son imprescindibles para soster este sistema, como cre que se pode establecer unha renda básica universal, sen tocar as bases do sistema?

Ten vostede razón, as trabas para a implantación da renda básica non son económicas, son políticas. Como conseguilo? Esta pregunta pódese facer sobre todas as iniciativas para lograr unha sociedade máis xusta, polo que hai que loitar pola renda básica da mesma maneira que se loita por mellorar a situación das mulleres, as persoas refuxiadas, as escolas…