O ministro de Medio Ambiente de Malaisia, Yeo Bee Yin, xa advertiu en maio: “Os países desenvolvidos son os responsables dos temas que nos envían”. Non só referíase a Estados Unidos ou Australia, senón que os malasios enviaran cinco colectores de lixo a Europa por unha suposta compañía de reciclaxe española, que non mencionaron nome algún, por consideralos sustancias legalmente prohibidas. É dicir, introducir contrabando, declarar que levan unha cousa –plásticos reciclables– e deixar outra moi distinto –lixo de plástico non reciclable–.

A correspondente de The Guardian, Hannah Ellis-Peters, explicou que “nos últimos tempos foron os portos de Filipinas, Indonesia e Vietnam os que estenderon en Malaisia os vertedoiros tóxicos de plástico enviados desde EEUU e Europa até enchelos de colectores non desexados no rico Oeste”.

Parece que os destinatarios se cansaron, e agora difundíronse noticias de viaxes inversas, que os países do Sueste asiático han comezado a devolver lixo aos seus donos. Tailandia, Malaisia e Vietnam xa resolveron novas leis neste sentido.

En maio, o presidente de Filipinas, Rodrigo Duterte, ameazou a Canadá con cortar as relacións diplomáticas si o Goberno de Otawa non aceptaba volver a casa con 1.500 toneladas de desperdicios que transportaban a bordo de 69 colectores e que os canadenses trasladaran a Filipinas entre 2013 e 2014. Non só iso, senón que si Canadá non se apresuraba a facer isto, os filipinos mesmos levarían estes lixos até a costa de Canadá e mergullaríanas alí: “Filipinas é unha nación soberana independente e ningunha outra nación usarao como lixo”.

A fonte da inquietude resumiuna o pasado mes de marzo ARGIA da seguinte maneira: “Pequín di a Occidente: ‘Podedes afogarvos nos vosos plásticos sucios’. Polos anos de 2018, China prohibiu a importación de 24 tipos de residuos. Desde o día seguinte, os almacéns de residuos, en teoría rebosantes de Europa e América do Norte, son reciclables e nin as autoridades nin as empresas acertan a que facer a curto prazo, sobre todo con restos de plástico, xa que China absorbeu a metade das exportacións de residuos de todo o mundo.

Despois de que China pechase o acceso aos seus portos, as grandes multinacionais que operan en contrátalas públicas en Occidente empezaron a buscar locamente un sitio para os seus lixos, coa xestión dos residuos a cambio de diñeiro público. Dirixíronse a outros países do Sueste asiático, atravesando bapores cargados de lixo pola súa proximidade a Hong Kong e a súa condición de paraíso fiscal.

Para entender o tamaño da inundación de lixo, Malaisia, segundo datos de Greenpeace, pasou de recoller 168.000 toneladas de lixo en todo o 2016 a recoller 456.000 no seis primeiros meses de 2018, a maioría procedentes de Alemaña, España, Francia, Australia e Estados Unidos.

“Son moitos os que pensan –escribiu Ellis-Petersen- que non hai outra forma de obrigar aos países occidentais a facer fronte aos seus problemas, senón de cargar aos países no camiño do desenvolvemento”.

Enfado contra os despilfarradores

Para operar no contrabando de lixo coa escusa da reciclaxe, as compañías estafan establecer no Tratado de Basilea de 1989. Naquel tratado, a ONU prohibiu o envío de residuos perigosos a países pobres, pero en moitas ocasións expórtanse declarando etiquetaxes como “artigos reciclables”.

Precisamente, no congreso celebrado en maio en Xenebra introducíronse algunhas novidades ao Tratado de Basilea co visto e prace dos líderes dos 180 países: crearon unha sección de plásticos perigosos. Si até agora os plásticos estaban nun único apartado, a partir de agora serán plásticos ou non perigosos, perigosos ou especiais.

As noticias que se difundiron durante estas semanas mostraron a punta dun iceberg xigante que a industria esconde, coa complicidade das autoridades e de moitos universitarios. A cousa é que no mundo só recíclase un 9% do plástico total que produce a industria e moitos outros terminan en países remotos por acumular en vertedoiros terrestres ou por non queimar leis nin controis, emitindo fumes moi velenosos.

Aínda que moitos temas medioambientais son trending TOPIC en Occidente, os movementos de protesta nos países pobres máis afectados pola industria e o consumo masivo chegan pouco a Estados Unidos ou Europa.

Leste mesmo ano tamén houbo protestas en Indonesia, cando se descubriu que no porto de Batam levaban acumulados máis de cinco meses 60 colectores de residuos tóxicos. Yuyun Ismawati, membro de BaliFokus/Nexus3, declara: “Isto ten que acabar. Con gran hipocrisía, os países máis ricos fanse famosos ante o mundo mostrando que teñen boas xestións de residuos, mentres que a nós nos envenenan e ademais acúsannos de contaminantes. Lerchos! Vide limpar as vosas sucias e parade de xerar tanto lixo”.

En abril GAIA, a coalición Contra a Incineración e A favor das Alternativas, explicou nun extenso dossier como se ve o asunto desde o Sur: “Discarded. Communities on the frontlines of the global plastic crise“ (Tirados ao lixo. As sociedades que traballan na fronte da crise global do plástico).

Membros de movementos que loitan contra o ecoloxismo ou a inxustiza, atópanse de todas as clases na necesidade de defender a súa vida. Ademais das protestas escritas ou de rúa, que son capaces de utilizar as novas tecnoloxías e as redes sociais, atopando e fotografando vertedoiros ilegais ou de reciclaxe de maleza a través de drones, mapeando en Google, etc. Talvez ese eco force aos gobernos a demostrar que están a facer algo.

Doutra banda, os enfrontamentos multiplicáronse entre quen sacan diñeiro de lonxe e quen sofren danos por contaminación, que en poucos anos viron empeorar a súa calidade de vida. O conflito tamén causou vítimas mortais.

Un campesiño de Tailandia, enfermo de quéimaa de desperdicios estranxeiros no dossier de GAIA, tiña a seguinte mensaxe para as xentes de Occidente: “Sodes orgullosos. Non tiredes aos salvaxes fose do voso país. Son os vosos lixos e sabedes que son tóxicas. Por que teñen que apilarlos en Tailandia?”.