Ser compositor profesional é unha fazaña, non só na nosa contorna, senón en case calquera lugar. Pero a determinación de quen quere nacer e vivir da música nun campo de refuxiados sirio paréceme especialmente admirable...

Bo, a determinación foi do meu pai –rindo–. Era violinista, cego, amaba a música clásica por encima de todo, e a min tamén me quería. Cando tentaba tocala, os meus veciños rían de min porque os instrumentos eran cousa de xitanos. A familia da miña nai considerábao como un pai perdedor e o meu avó dicíame que ese artefacto non serviría no mercado máis que para abrir e vender tomates sobre o piano, e que non nos daría nunca diñeiro. A min tampouco me gustaba.

Por que o sostiveches entón?

No ambiente e a cultura na que crecemos non é fácil loitar contra a vontade do pai. Tiña ese plan deseñado para min e non tiven máis remedio que aceptalo. Comecei odiando a Beethoven, a Chopin e a todos os demais no conservatorio de Homs, pero pronto comprendín que o universo musical era moito máis amplo, que podía usalo tamén á miña medida, e entón cambiou a nosa relación. A familia da miña nai equivocábase porque o meu pai era moi intelixente: cos estudos, eu fun capaz de empezar a dar clases, e na mesma habitación de Yarmouk puxemos en marcha un pequeno taller de afinación de pianos, e fixemos unha fortuna maior da que o noso avó xamais imaxinase. Na época, o salario mensual dun profesor en Siria era de entre 60 e 70 euros. Nós chegamos a gañar 10.000 ao mes! Fomos capaces de comprar sete casas para familiares, cada unha de 200.000 euros en Damasco, porque son moi caras, e tamén abrimos unha segunda habitación. Todo grazas á música.

Pero en 2011 a guerra estalou e derrubou todo o que tiñas construído…

Todo o que conseguiramos até entón… E os plans que tiñamos diante dos ollos, porque a miña muller e eu eramos recentemente casados, o noso neno tiña apenas seis meses cando comezaron os bombardeos. Yarmou converteuse nO " campo da fame", viamos á xente morrer de fame. Eu empecei a recoller os plásticos das rúas para facer lume e para sobrevivir veniendo falafeles fritos. Pero as falafelas tamén empezaron a terminar, detiveron ao meu irmán, todo era negro… Pensei que a morte nos devoraría pronto a nós. Os grupos armados, uns e outros, ofrecían diñeiro ás familias desesperadas a cambio de que os homes e os mozos unísense ás súas tropas. Pero eu non puiden...

…ti na música atopaches a forma de fuxir e de coidar aos demais no medio da masacre.

Fíxeno primeiro por min e para min; para non perder a cabeza, para lembrar quen era. Certo é que cando sacaba o piano á rúa e tocaba, durante un intre, a xente reunida aplaudía e cantaba, coma se apartouse da dor. Pero non me gusta dicir que fun salvador da alma de ninguén, porque non foi así. Miles de persoas seguiron perdendo a vida.

Pero xa sabes que en Occidente somos profesionais na procura ou construción de iconas. Os medios de comunicación necesitan heroes para contar historias. E, nese sentido, a súa famosa fotografía, que aparece tocando o piano no medio da matanza, foi un caramelo.

Si, pero case me asasinaron por aquela foto. Mire, o autor, o fotógrafo Niraz Saied, está morto, e non me gusta falar mal dos mortos. Pero tamén lle dixen a el: sacou a foto sen que eu déseme conta e vendeuna sen o meu consentimento por 560 euros a CNN. Inmediatamente foi rotundo e xusto por iso Ao Nusra e Daesh sinaláronme. Introducíronme na lista negra, queimáronme o piano e tentaron cortarme os dedos. Moitos outros fotógrafos que, do mesmo xeito que Saied, documentaron a nosa vida cotiá tamén o fixeron dunha maneira moi irresponsable, sen ter en conta as consecuencias que podían carrexar as publicacións das súas imaxes.

Por que?

Porque Daesh non ten nada que ver co Islam! Calquera pretexto é suficiente para decapitar á xente, e aparecer nos medios occidentais pode converterche en sospeitoso. Sabe vostede cantas persoas foron identificadas, denunciadas e asasinadas así, non só polo Daesh senón tamén por outros bandos? Moito! E as vítimas non sabían que alguén lles fixo unha foto, nin que chegaran a medios europeos ou estadounidenses, porque nós non consumiamos os seus medios de comunicación e os medios de comunicación árabes non os compraban.

Á parte de vivir e padecido unha guerra allea, credes que vos serviron para alimentar a narración da mesma, sen importar a vosa seguridade.

Iso é! Cada vez que leo ou ouzo falar da Guerra Civil Siria póñome furioso. Isto é unha guerra mundial, o que fixeron en Siria. Estados Unidos, Turquía, Rusia, Arabia Saudita, Iraq, Irán... están mesturados nisto, pero os mortos, de todo tipo, son sirios.

A mesma imaxe que puxo en perigo a túa vida e que desprezas pola túa forma de facer e as súas consecuencias, pero tróuxoche fama e éxito en Europa. Non é fácil a ambivalencia?

Non, e por iso teño unha relación de amor e odio coa miña historia. En 2015, nada máis chegar a Alemaña e obter o pasaporte de refuxiado, empecei a dar concertos; 20, 30… Cada mes! En París, en Londres, en Hiroshima… Era "pianista de foto", "con camiseta verde", cada vez recoñeceume máis xente, e empecei a recibir unha chea de ofertas incribles. Hoxe en día aínda me entran un dez correos na caixa de correos todos os días. Pero teño unha profunda sensación de culpabilidade que non podo librarme. Escribín un libro de 350 páxinas a conta!

Por que?

Alguén me fixo unha foto no medio dunha guerra que matou a máis de 500.000 persoas!Ademais, é unha especie de maldición, unha etiqueta que me puxeron: Desde que cheguei a Europa redondeei unha chea de proxectos, distintas composicións, discos, colaboracións… Pero só teñen éxito aqueles que me identifican dunha forma ou outra como "pianista de foto". E isto condenoume a lembrar unha e outra vez o meu doloroso pasado. En cada presentación, en cada entrevista…

Está vostede incómodo agora?

Non! Agora non… Porque este diálogo me está facendo reflexionar. Pero créanme, as preguntas da maioría dos xornalistas buscan detalles sanguentos, o morbo no contexto dos bombardeos, cando viñeron cortar os meus dedos, os días que pasaron a miña muller e eu no cárcere… E non podo máis. Ademais, sabe vostede o que pasa? Mentres fago con xornalistas e descoñecidos o exercicio que tería que facer con familiares en casa; mirar atrás, sacar pantasmas de dentro, preguntarnos como sentimos… pór un pouco de orde neste caos interior. Pero este ritmo frenético non me deixa lugar.

A saúde mental é un grave problema que deixamos esquecido nun recuncho da cuestión das guerras refuxiadas e outros refuxiados, xa que as consecuencias poderían ser a medio-longo prazo. Non paréceche?

As portas de Alemaña pecháronse xusto despois de que eu entrase. Recordo que no camiño sentín máis forte que nunca, facer 2.500 quilómetros a pé por Europa foi unha cousa fácil, porque tiña un obxectivo, un norte. Logo conseguir o pasaporte, logo traer á muller e ao fillo, logo ao pai e á nai… E mentres tanto a música. Pero non creas que en Alemaña ninguén nos axudou a entender e xestionar os nosos procesos internos. Yallah! A traballar! Sen tempo para dixerir nada do ocorrido e sen atención profesional. Eu era novo, tiña unha asa, pero… perderon toda a familia? Os vellos?

Como sentes agora?

Bo, a pesar de conseguir reunir á miña familia, ou talvez por iso, agora estou sen rumbo. Ás veces teño ideas suicidas. Poida que agora volveume o trauma. Teño ganas de acabar con esta tolemia. Non sei si estará dentro de seis meses ou dentro dun ano, pero deixarei de dar concertos. En DHL podo traballar movendo palés dun lado a outro, como a inmensa maioría das persoas refuxiadas, coa cabeza bloqueada, sen pensar en nada e gañando diñeiro.

Pero gústache o piano!

Seguirei tocando, en casa, para os de casa. Supoño que darei as clases. Pero "o pianista da foto" non quere dar máis concertos.

Agora vives en Wiesbaden. Queres volver a Yarmouk?

Si, pero con pasaporte alemán. A vida naquel centro de refuxiados non era fácil. As casas tiñan sete e oito plantas, sen ascensor. Viviamos ao redor de 700.000 persoas, pero eu amábao. A vida alí era intensa. Pero nacín refuxiado, vivín negado o dereito a moverme libremente, e chegou o momento de quitarme tamén esa etiqueta de encima.

Hai algunha etiqueta que prefira para vostede?

Sobre todo a mestizaxe defíneme. Durante moitos anos púxenme a traballar na música clásica, pero, en xeral, compoño o folk de Oriente Medio, sobre todo o sirio, e o jazz mesturándoo.