Un bombeiro negouse hai dous anos a participar nun cargamento de armas de fogo no porto de Bilbao, onde foi interceptado. A Deputación Foral de Bizkaia interveu: abriu o expediente e estivo a piques de perder o traballo durante varios anos, ata que mediante protestas ruidosas conseguiron botalo atrás. O bombeiro chámase Ignacio Robles e é el, un dos protagonistas do documental. O director Joseba Sanz realizou o proxecto en colaboración co grupo biscaíño ongi Etorri Errefuxiatuak, co que estivemos. A pesar de que o aspecto técnico traballouno el mesmo, subliñou que o contido o definiron entre todos.

Ademais do bombeiro Carballos, outra persoa que aparece paralelamente no documental é Faten, unha muller que vive en Iemen. Cóntanos a crúa realidade da zona: tanto o son das explosións como o dos disparos convertéronse en parte da cotidianeidad. Xunto a outras dúas mulleres catalás xestiona a Organización Non Gobernamental Independente Solidarios sen Fronteiras –única independente de Iemen–, ademais de dar clases durante a semana na universidade e traballar nunha aerolínea os fins de semana. “Fai todo o posible por axudar ás familias que peor o están facendo, e sobre todo ás mulleres”, di Sanz.

Ver o tráiler da película a continuación.

Sanz lembra o exercicio de desobediencia que fixo Carballos como un feito simbólico, pero ten claro que só unha persoa non pode acabar coa guerra de Iemen. Con todo, o desaloxo dun chanzo da cadea pode paralizar o proceso e iso é o que fixo o bombeiro, segundo o director. Un dos alicerces da economía vasca é a industria armeira e os datos son claros. Son un centenar as empresas que destinan polo menos unha parte da súa produción, nalgúns casos a totalidade, a este sector.

Estas empresas non atopan ningún problema para levar a cabo a súa actividade. Aínda por riba, as institucións públicas concédenlles subvencións significativas, aínda que a lei o prohibe. Así o recolle a lei aprobada en 2007, Carta de Xustiza e Solidariedade cos Países Empobrecidos: “Na política de apoio e promoción das empresas, o Goberno Vasco en ningún caso colaborará con persoas físicas ou xurídicas dedicadas á produción, comercialización e financiamento de armas”. Con todo, xa se sabe que non é así. Estas empresas participan en programas de apoio á I+D empresarial implantados polo Goberno Vasco e son as principais beneficiarias. A industria armeira parece formar parte das novas tecnoloxías. Estitxu Eizagirre, xornalista de ARGIA, deu a coñecer estes e outros detalles na reportaxe Etxean uso kanpora kondor hai ano e medio, cando o colectivo antimilitarista de Vitoria-Gasteiz acaba de publicar o libro Estas guerras son moi nosas.

Mísiles, motores e canóns

Hai tempo que se fan armas en Euskal Herria. É sabido que en 1492, cando os Reis Católicos de España conquistaron o Reino de Granada, utilizáronse armas de fogo fabricadas en Euskal Herria. Na Primeira Guerra Mundial tamén se empregaron armas fabricadas no noso país, con preto de 40 empresas. Eibar ou Soraluze foron algúns dos pobos que máis tiveron que ver coa industria armeira, pero tamén existiron outros no século XX, un sector que foi durante anos a principal fonte de ingresos de moitos pobos. É evidente a importancia que ten e tivo a industria armeira tanto para o pobo como para o estado.

Gernika é probablemente a localidade do País Vasco que máis armas produciu no século pasado: Trátase das empresas Astra, Alkartasuna e Talleres de Guernica, a máis produtora de armas de todo o Estado español. Fabricaban morteiros de guerra e as súas municións, explosivos de navegación e granadas de todo tipo, entre outros. É significativo o número de persoas ás que vendían estes produtos: Talleres de Guernica e Alkartasuna vendían as súas armas a Inglaterra, Francia e Italia, mentres que Astra vendía as súas armas a Alemaña, rival dos países xa citados. É de destacar a importancia que ten para a economía do Estado a permanencia deste tipo de empresas. Dez días despois do bombardeo de Gernika, as tropas franquistas capturaron o pobo e, por orde de Franco, volveron pór en marcha a fábrica de Alkartasuna para traballar para eles.

En Getxo, Zamudio, Markina, Vitoria-Gasteiz e Andoain, entre outros, atópanse algunhas das máis de cen empresas que na actualidade traballan no sector armeiro. A empresa Sener é un dos principais produtores de armas de Europa: Situado en Getxo, traballa principalmente con drones para a navegación de mísiles. Recentemente comprou a empresa ITP de Zamudio, dedicada á fabricación de motores para os avións Eurofighter, un dos máis utilizados nas guerras.

Até o ano 2004 a empresa Expal estivo en Vitoria-Gasteiz, actualmente situada na localidade burgalesa de Burgos. Produce pequenos artefactos nucleares con xornadas de alta intensidade que traballan nun sistema de rotación de catro períodos semanais, cunha xornada laboral de dez horas. Isto débese, como se explica no documental, a que teñen unha gran fonte de negocio e diñeiro.

Estreita vinculación das autoridades

Un dos casos máis notables é o da empresa Sapa, situada en Andoain (Gipuzkoa), para establecer unha conexión entre cargos políticos e empresas armamentísticas. O presidente da Real Sociedade, Jokin Aperribay, leva anos á fronte da entidade. Os políticos guipuscoanos da época tamén tiveron algunha vez unha certa participación na empresa. Forman parte da dirección Ramón Labayen e Xusto Espín, que foron alcaldes de San Sebastián e Andoain respectivamente. O Deputado de Medio Ambiente da Deputación Foral de Gipuzkoa, José Ignacio Asensio, foi até 2015 director comercial de Sasa.

O 100% da produción da saba é de produción militar. O director do documental, Joseba Sanz, preguntou como é posible que o Goberno Vasco apoie e apoie isto, que é contrario á lei. Sobre todo, tendo en conta que o Goberno Vasco, dentro das axudas a proxectos de desenvolvemento económico, concedeu a Sapa máis de tres millóns de euros en 2007.

A Universidade do País Vasco tamén participa neste asunto. Segundo o director do documental, nin o Reitorado nin o comité de ética dos mesmos quixeron que a Guerra comece a traballar aquí. Durante o documental descubriuse que a Escola de Enxeñaría da UPV/EHU ten relación con varias empresas dedicadas á industria armeira, entre elas ITP de Zamudio. Os estudantes poden solicitar a realización de prácticas a través da universidade.

As empresas dedicadas á industria armeira contan con grandes investidores. Unha delas é a entidade bancaria BBVA, a que máis inviste no conxunto do Estado español, que achega ao redor de 2.600 millóns de euros. Financia non só a empresas vascas e do Estado español, senón tamén a empresas internacionais. Na actualidade, ademais, o BBVA investiu en empresas dedicadas á fabricación de drones para vixiar os movementos masivos dos refuxiados. “Denunciámolo na xunta de accionistas e todos eles son conscientes diso, pero lles dá igual, son beneficios para eles”, explicou o membro da campaña BBVA sen armas, no marco das xornadas “Euskal Herria ao capital planto”.

En Bilbao non, pero seguro que nalgún outro lugar si

“A loita continúa”, dinos Joseba Sanz: “Cando estabamos co documental cargárono durante 14 meses consecutivos no porto de Bilbao, pero despois, pola nosa sorpresa, o barco apareceu no porto de Santander (Cantabria) e estiveron alí durante un ano”. Nos últimos meses, con todo, non teñen rastro dos barcos, que seguen a través dunha plataforma de Internet.

É máis difícil saber onde están estes barcos, as protestas, porque traballan con máis coidado. A piques de chegar, retirouse o satélite para non aparecer nos mapas –non é legal–, borrouse o nome do barco e volveuse a pintar. A Arabia Saudita, a Iemen ou a quen sexa comprador non lle importa tomar ese tipo de traballos, di Sanz. Ultimamente –ao escribir esta reportaxe– non pasaron nin polo porto de Bilbao nin por Santander. Poderían estar en Motril (Selecta, Andalucía). En calquera caso, Sanz insiste na necesidade de continuar coa loita e socializar o tema.

'A guerra comeza aquí' as seguintes proxeccións:

M14: Vitoria, Colexio de Economistas
M15: Leganés, Estado Español
M15: Alacante, Países Cataláns.
M16: Lezo, ás 19:00 horas.
M23: Sant Cugat do Vallès, Países Cataláns.
24m: Anoeta, no gaztetxe
M25: Elxe, Países Cataláns.
E4: Logroño, Estado Español
E19: Barcelona, Países Cataláns.
E20: Tarragona, Países Cataláns.