Escóitasenos que hai persoas que viaxan constantemente polo traballo e véñenllenos á cabeza comerciais ou empresarios. É un caso especial teu.

Eu dígolles ao meu ao redor que non se fagan preguntas fáciles, porque son as máis difíciles de responder para min. Nin sequera sabía contestar cando me preguntaban onde vivía durante algún tempo. A maneira máis simple de explicar a miña profesión é dicir que son autónomo, que son contratado polos diferentes grupos que traballan no circuíto de música antiga e que estes grupos se moven no centro de Europa. En función destas contratacións, ordeno a miña axenda. E logo, doutra banda, creo cancións que antes abrín co nome de Neighbour, que agora abro co nome de Maite Larburu. Pódese dicir que estes grupos de música antigos son patrocinadores de Maite Larburu e Neighbor.

Es un nómade coa escusa da música. Pero en certa medida, parece que Neighbor e o camiño percorrido neste disco foron os que vos fixeron volver a Euskal Herria.

Eu non quería volver ao País Vasco. En Amsterdam tiraron o que era a nosa casa, creamos Negibhor, o meu camiño musical uniuse á realidade de aquí… Pero aínda así, non quería volver. E, con todo, volvín. Que absurdo! Que é o que decide as cousas? A cabeza? Ou é o corpo o que decide e logo tenta dar unha explicación? É bonito, pero sobre todo sorprendente. Mirando o tres discos, Ura creouse no peto de Amsterdam, cando o meu veciño, Josh Cheatman, mudouse á banda. Para cando creamos o segundo disco, ese mundo xa se rompeu, e por tanto, é un disco de mudanzas, polo medio, entre Amsterdam e Hernani. Debaixo dos ósos, en cambio, é un disco de retorno.

É fácil unir as túas dúas caras, a que toca música antiga e a que canta?

Creo que unha debe moito á outra. Os dous lados están en min, e salto dun lado a outro. Ás veces, ese salto prodúcese coa audacia que che dá a ignorancia. Non diría que teña un gran coñecemento da música antiga. Pero lle coñezo, porque me dediquei a iso. No mundo da creación non teño tanto coñecemento, e para iso fai falta un punto de valentía. Son moi diferentes, é certo, pero a música é música, e dentro de min, polo menos, a unha alimenta á outra.

Ouvinche dicir que neste disco está máis presente Maite Larburu, que toca música antiga, que Neigbor.

Si, pero non porque o disco teña unha estética da música antiga, senón porque collín o violín. Baixo os ósos saquei isto co nome de Maite Larburu, pero á fin e ao cabo é unha continuación de Neighbor. Josh Cheatman non está, pero si o que aprendín del. Tamén as súas guitarras, porque as utilicei para gravar. Custábame moito meter o violín no mundo de Neighbor. Non sabía que facer. Agora, en cambio, foime máis fácil dar ese paso. Pero necesito outros instrumentos, sobre todo porque non os coñezo, e iso dáme a oportunidade de ir a sitios que non esperaba. O violín, a pesar de coñecelo ben, sorprendeume neste proceso, e iso foi fermoso.

Cando tocas música antiga, es un membro máis do grupo. A metade dunha parella de Neighbor. Agora publicaches o disco co teu nome e apelidos. A responsabilidade é máis lenta?

Tocas o que alguén morreu ao tocar a música antiga, e aínda que hai moitos expertos ao teu ao redor, a responsabilidade tamén é menor. Cando falo co nome de Maite Larburu estou en primeira liña, e as cancións son miñas. Palabras tamén. É máis persoal, pero non quixen facer nada máis íntimo. Eu fago esas cancións para que o oínte se achegue a un mesmo. Un mesmo cara a el. Eu son o actor, o creador e o intérprete, e é normal que sexa un pouco confuso, pero non son o protagonista da canción.

A historia contemporánea da música vasca está repleta de exemplos: os músicos que tiveron unha perna fóra trouxeron o que viron e apreso no estranxeiro. A ti tamén che afectou moito o que coñeciches no centro de Europa?

Non sei si convertéronse ou se converterán en influencias aquí, pero trouxen moitas cousas que aprendín. Aprendida sobre todo dos meus compañeiros: teño músicos de traballo marabillosos repartidos por todo o mundo. Ensináronme a saltar por encima dos complexos que tiña, sobre todo un par, facendo unha gran achega. Hai persoas con ás que che contaminan as plumas cando estás con elas. Sempre penso, “ai, a ver si duran”. Contaxiámonos mutuamente, dándonos o que cada un trae de si. Iso si que hai no disco, pero non foi o que vin nun grupo ou nun concerto, senón o que aprendín facendo música xuntos, un a un.

O papel da percusión no disco é significativo. Con instrumentos non convencionais, creastes ambientes moi especiais.

A historia é longa. Pedinlle á fotógrafa Nagore Legarreta que fixese unhas fotos para o disco, e a medida que a fixo deume conta dun dos seus proxectos. Hysteron era o nome; e como Nagore fai fotos con latas, Beñat Iturriotz e Aida Torres tamén puxeron a lata cunha colección para o proxecto de banda sonora. Pareceume unha idea xenial, e pensei que, como debaixo dos ósos había algo moi próximo, as latas e as cazuelas eran un son axeitado. Creo que acertamos. Non é unha formación moi habitual para o directo, e poida que iso teña os seus límites, pero foi moi bonito coñecelos. Debaixo dos ósos foi a primeira canción que fixen para este disco, pero cando coñecín a Aida e a BEÑAT, decidín cambialo todo. Coa mesma letra, creei unha nova canción para eles.

No caso das letras, tamén tes tendencia a utilizar as palabras como instrumento musical, coa pronuncia xogas moito, non só cos significados.

Cada idioma ten a súa melodía, a súa pronuncia, o seu ton… Seguramente será algo que aprendín, entre outros, con Harkaitz Cano. Algunhas letras son súas. Reinventa as palabras, dá novos significados. A verdade é que sempre me gustou escribir, aínda que nunca se atreveu a facer nada público. Gústame moito, aínda que sexa para min. Aprendín con Neighbor que o lugar dos meus escritos era a canción, e agora seguino.

Algunha vez saberemos como fai Cano tantas cousas á vez e finas.

Coñecina hai tempo, cando tiña uns 15 anos. Organizouse a Korrika Kulturala, a miña irmá traballaba en AEK, e varios músicos xuntámonos para facer algo. Alguén dixo que coñecía a un escritor e con el completamos a actuación. Fixemos bastantes. Logo, no segundo disco, pedinlle algo, pero ao final non o metín no disco. E esta vez si, tivo tempo de darmo a min. Ten moito talento e nós soñámolo moito, pero eu tampouco sei como o fai. Tamén el ten unha vida.

Nestas cancións, pero tamén en Neighbor, hai unhas palabras que se repiten moito: maletas, pedras, vento…

Cada un ten o seu mundo e o camiño para expresalo. Na miña repítense moitas distancias, desprazamentos ou sensación fóra de lugar… Eses elementos xa existían en Neighbor e agora hainos. Especialmente a distancia. Sempre foi un elemento moi importante na miña vida: doeume moito, pero tamén moitas liberdades. Mentres reflexionaba sobre como cruzar dous puntos, como reunirse, ao redor diso, deime conta de que a miúdo está na cabeza, que son moitas as cousas que pon a distancia de min a min ou de min aos demais. E, en parte, achéganos o que hai debaixo dos ósos.

Que hai debaixo dos ósos?

É unha boa pregunta, pero eu tampouco o sei. Estou eu, pero non eu, Maite Larburu. Algo que son, pero non só eu: o ser, o meu e o teu. E non está só debaixo dos ósos, pero iso faio moi próximo, moi íntimo. Onde comeza o ceo? É difícil dicilo, non é certo? Bo, tamén nos ósos comeza a escasear.

Elixe obxectos pequenos e próximos para traballar con temas máis potentes. Nos últimos anos, a tendencia estendeuse.

No meu caso, o que é pequeno é moi importante. Sempre me estremeceu a grandeza. Debo pensar que empezo por algo pequeno, porque se empezo a pensar en grande, bloquéaseme o computador da cabeza. Empecei a debuxar cando tiven unha mala serie en Amsterdam, e recordo que empecei a debuxar nun papel do tamaño dun selo. Todo se me esqueceu. Empezar por algo pequeno é o meu camiño para escapar ao medo.

E nesa pequeñez, o corpo está moi presente. A canción Extrasistolea lembroume a Eider Rodríguez e a Bihotz handiegia.

Pois é curioso, xa que Eider Rodríguez tamén fixo a súa achega ao disco. Lin o corazón demasiado grande e pareceume delicioso. Daba voltas entón coa canción da saia, e de súpeto pareceume que Eider ía axudarme. Non lle coñecía, pero lle perdín a vergoña e escribinlle. Envieille un garabato e ao lelo díxome que era moi bonito, que non cría que houbese nada que cambiar. Pero me fixo unha pregunta e de súpeto cambiou a miña canción de arriba abaixo: Pasou de ser “quíteme a saia” a “pona”. Cando terminei, envieille e Eider foi a primeira persoa que escoitou a canción terminada. El dirá que non fixo nada, pero como pode cambiar todo cunha simple pregunta… É unha cousa pequena, pero unha gran achega.

A canción Gona, aínda que sexa dunha maneira lúdica, ten un ton reivindicativo máis evidente que outras cancións, ou pode ser interpretado como tal.

Eu deixo a interpretación aberta. Eu creo que hai unha mirada feminista, pero é máis que iso a canción. Utilízase o elemento da saia, que asociamos coas mulleres, pero para min a mensaxe principal desa canción é porse no lugar do outro. Unha vez máis, a cuestión da distancia: como xuntarse, póndose no lugar do outro. Iso é pór a saia. Neste caso, cando o home se pon a saia colócase no lugar da muller, pero iso non é máis que un significado da canción.

Tamén critica que “xulgar a paixón” é fácil.

É o que di a canción e creo que si. Non só os demais perténceche a ti, senón a ti mesmo. A paixón sempre foi o terreo do home: é natural, non pode controlar. Considerouse o da muller algo feo ou inexistente. Aí está todo o xuízo social, entre outras cousas, o que ocorre nas violacións: bebiches? Levabas saia? Bailabas? Iso é moi doloroso e duro. Un violado non só soporta os xuízos nos tribunais, senón tamén o xuízo social. “Ponche a saia” di a canción, porque quero pensar que é boa, que non hai que renunciar. Que non é só dun xénero, que é de todos; e que é responsabilidade de todos levala. Non só como elemento feminino, tamén como algo bo, fresco.

Mesmo falas de can verde nunha canción. Así te sentes ti tamén?

Custoume vangloriarme, pero o son. Sempre me sentín así. Non me sentín parte de nada. É algo que me custou desde a adolescencia, vivín con moitas dúbidas, e parecíame que os demais estaban moi seguros dos seus sentimentos e conviccións. Parecíame que tiña unha pota de presión a piques de estalar e que non entendía nada. Fun un can verde, estando fose fun de aquí. Mentres vivía aquí fixen música clásica… Very uncool. Escribo pero non son escritor, fago música pero de moitos tipos… Pero a verdade é que, aínda que non estea orgulloso, polo menos acepteino. Tamén ten os seus beneficios: “Tipa escribe; non escribe moi ben, pero non é escritora”. “Canta: non moi ben, pero non é cantante...”. Sempre teño unha escusa para escapar. O can verde tamén ten esa sorte.