A Universidade Vasca de Verán (UEU) está dividida en varios departamentos, impulsora do proxecto, e dentro de cada un deles levan tempo realizando xornadas de profesionais e investigadores, pero non había sesións que unisen a todos os departamentos. A pesar de ser euskaldunes, moitos non falaban euskera, e viron o problema e de aí empezaron a traballar. Ainhoa Latatu, coordinadora do proxecto IkerGazte, fálanos da necesidade de facer unha rede de investigadores euskaldunes: “Tiñamos un déficit xeral, non só en áreas concretas de investigación”.

Aínda que a idea xurdiu hai unha década, a crise económica e a delicada situación da UEU fixeron que en 2015 fose o momento de pasar á práctica os plans. En xeral, o obxectivo era reunir aos investigadores que traballaban en eúscaro, coñecerse e demostrar á sociedade que o eúscaro tamén é útil para a investigación. “Viña encher un baleiro”, di Miren Josu Omaetxebarria, directora do proxecto. E ese baleiro vaise enchendo: as producións en eúscaro aumentaron.

A maioría das investigacións céntranse na internacionalización, e máis que no eúscaro, os investigadores recorren ao castelán. Con todo, hai investigadores vascos; deixáronnolo claro Omaetxebarria e Ainhoa Latatu. Hai dez anos que xurdiu a idea de celebrar o congreso na Universidade Vasca de Verán, e desde 2015 organizaron tres edicións, esta vez en Lapurdi, coa colaboración do centro de investigación de Baiona IKER. Aínda que os traballos de investigación están preparados para recibilos en calquera momento, os congresos celébranse cunha frecuencia de dous anos: a primeira tivo lugar en Durango en 2015, en Pamplona en 2017 e en Baiona este ano. Durante tres días levarán a cabo charlas, talleres, presentacións e outras actividades de investigadores internacionais no Campus de Errobi, e poderase solicitar aloxamento para todos os públicos. O prazo de inscrición estará aberto até o 17 de maio.

Presenza do eúscaro

O día a día da investigación non é vasco. Os traballos realízanse en grupos ou grupos, e como noutros ámbitos da vida, abonda con que un non saiba eúscaro para acceder a unha lingua estranxeira. En xeral, Omaetxebarria sinala que os traballos se realizan en inglés ou en español. Unha vez publicada, a intención de internacionalizar e socializar os traballos ten unha gran influencia na elección do idioma do traballo, segundo o director. Un dos obxectivos é chegar ao público máis común e diverso, pero tamén é importante chegar ao resto de investigadores internacionais: “Os traballos de investigación levan a cabo no marco dunha comunidade científica a nivel mundial, para posteriormente facer públicos os achados a nivel internacional, publicacións que foron compartidas por outros investigadores do mesmo ámbito a nivel mundial”.

En calquera caso, afirmou que desde que empezaron co proxecto IkerGazte teñen un punto de vista máis positivo: “Tiñamos moi interiorizado que todo o traballo que tiñamos que facer para o mundo tiña que ser en inglés, pero habemos visto que tamén se pode facer mirando ao País Vasco, e por tanto, tamén se pode facer en eúscaro; o eúscaro é como outras linguas, tamén en investigación”.

No camiño de ser referenciais

Xa teñen a terceira edición e chegaron para quedar. Os dous entrevistados cren que se atopan ben no camiño. “Tiñamos medo de que volvésemos manter as presentacións das investigacións este ano, e así será: iso significa que hai necesidade, e os investigadores pídennos que quedemos e continuemos”, di Latatu. Na UEU faise unha valoración positiva, xa que aínda que o congreso se organiza cada dous anos, tamén se recollen artigos en eúscaro. A necesidade de publicación segue sendo, por tanto, un sinal.

Omaetxebarria dinos que os obxectivos que se impulsaron a crear e que se fixaron inicialmente non cambiaron: “Cunha traxectoria de seis anos e coas achegas de varios investigadores conseguimos sentar unha base, pero non nos afastamos dos obxectivos iniciais: seguimos impulsando e queremos seguir impulsando a investigación en eúscaro”. Di que existe unha transmisión xeneracional, que os mozos investigadores de hoxe escriben e pasan os seus traballos en eúscaro aos máis novos, os que veñen despois. Deste xeito, coñecen IkerGazte.

Edición tras edición, un número significativo de publicacións de investigación en eúscaro sae do congreso do proxecto IkerGazte. Ademais de por parte dos investigadores, tamén reciben o recoñecemento de universidades, centros de investigación e revistas radicadas no País Vasco, e Latatu di que ese apoio lle anima a seguir adiante: “Todos coinciden neste proxecto e creo que o que facemos é moi importante para a visión de país que temos”.

Durango, Pamplona e Baiona

Todo está listo para Baiona. A terceira edición do congreso de IkerGazte contará coa presenza de Ainhoa Latatu. Mirando atrás, di que desde a primeira edición até a terceira as cousas cambiaron moito: “Hai cousas que cambiaron porque tamén cambiamos o formato: por exemplo, o cambio de lugar influíu moito”. A maioría da poboación é guipuscoana e biscaíña, e as minorías son de Iparralde, segundo datos de anos anteriores.

Co obxectivo de fomentar as relacións nos lugares informais, deron máis importancia a ofrecer un espazo onde durmir. Máis aló dun congreso “serio”, porque cren que é o lugar idóneo para establecer relacións, coñecer aos seus membros e pór en marcha proxectos de face ao futuro. Noutras edicións tamén ofreceron un lugar para durmir, pero en Durango, por exemplo, non tivo éxito -a maioría da xente moveuse–. Tendo en conta que a maioría dos participantes moveranse por Gipuzkoa e máis lonxe por Bizkaia, os participantes optaron por quedar en Baiona con maior facilidade, aumentando considerablemente o número de demandantes do servizo.

O programa é parecido ao doutros anos, segundo Latatu. Á primeira hora do día haberá as principais conferencias, tras as presentacións dos investigadores, e outras sesións complementarias: talleres, visita ao gaztetxe de Baiona e visita á organización do festival Euskal Herria Zuzenean, entre outros.