O grupo Elkar-ekin e ARGIA, coñecido por facer fronte ao tema das apostas no val do Urola, organizaron unha charla con motivo dos actos do centenario deste último. Etxarte quixo deixar claro que o fascismo está totalmente ligado ao capitalismo e mencionou ao escritor británico George Orwell, que participou nas brigadas internacionalistas durante a Guerra do 36: “Despois do que vin en España saquei a conclusión de que é inútil pretender ser antifascista conservando o capitalismo. O fascismo, en definitiva, é un desenvolvemento do capitalismo e a democracia máis liberal, como dicimos, está disposta a converterse en fascismo na primeira dificultade”.

Despois de Bertolt Brecht e a súa Verdade trae cinco dificultades para escribir. “Este texto debería ser un catecismo para calquera que queira pór o mundo na dirección liberadora a través do xornalismo ou da arte –di o pamplonés-. Aquí a pasaxe coñecida: “Para que serve condenar ao fascismo, si non se di nada do capitalismo que o produce?”.

Brecht quixo deixar claro que o fascismo non era como unha “praga natural” que caese por casualidade sobre algúns países, ou unha “terceira forza” nada entre o capitalismo e o socialismo; non, segundo el, o fascismo é “a fase histérica do capitalismo”. “Estar contra o fascismo sen estar contra o capitalismo é non estar contra a barbarie que nace da barbarie: é querer unha parte do tenreiro e oporse ao seu sacrificio”.

Etxarte precisou que o fascismo se infravalora con frecuencia e lembrou o que a política alemá Clara Zetkin dixo en 1923 na Internacional Comunista de Moscova: “Até agora foron ideas moi vagas sobre este tema e non só entre amplas masas de traballadores, entre a vangarda dos proletarios revolucionarios e tamén entre os comunistas”. Por iso Zetkin tíñao claro: “Todos os proletarios deben unirse na loita contra o fascismo”. Atención ao
fascismo!

“Tendemos a pensar –continúa Etxart- que o fascismo é un fenómeno doutras épocas ou doutras latitudes. Pero non, o fascismo, o capitalismo histérico, está a estenderse por todo o mundo con formas e nomes diferentes, como ocorreu desde principios dos anos 20 do século XX”.

Tamén fixo referencia a algúns sucesos ocorridos o pasado mes de xaneiro, nos que destacou a súa influencia autoritaria. En Amurrio, un ex policía lembrou o ataque perpetrado contra o caserío dunha familia da esquerda abertzale e mostrouse moi crítico con que o jeltzale Andoni Ortuzar reste importancia ao suceso: “A banalización da violencia parapolicial é unha das características da extrema dereita”.

Cunha severa crítica, fixo referencia á represión exercida pola Policía Foral en Pamplona contra os mozos do Gaztetxe Marabillas: "En tres tardes, máis de 70 persoas resultaron feridas de diversa consideración. O Goberno cuadripartito asegurou que non houbo resposta social, e si Barcina o fixese, unhas 20.000 persoas sairían á rúa. É dicir, o fascismo non chega a golpe, non ten que tomar o poder, o poder está feito á súa medida, a miúdo chega con tanta tranquilidade, non sempre utilizando o poder militar. A sensibilidade de moita xente é curiosa, preocúpase máis pola aparición dunha porta pintada [na porta da sede do PNV apareceron pintadas eses días] que pola presenza de decenas de persoas feridas”.

Tamén aludiu á pelexa que tivo unha muller negra en Vitoria-Gasteiz co condutor dun autobús público a causa do patinete da súa filla: “Ademais da actitude racista do condutor, un home ameazou fascistas á muller e non houbo ningunha reacción no autobús”. En opinión de Etxarte, tan importante como estes feitos foi que ao día seguinte o alcalde de Vitoria-Gasteiz, Gorka Urtaran, non viu ningún problema na actitude do condutor: “A normalidade da opresión é unha das características da extrema dereita”.

Como chega o fascismo a nós?

Etxarte lanzou a pregunta e volveu á historia, fixando os seus ollos na República de Weimar de Alemaña (1918-1933). Lembra que este constituíuse en democracia e de forma pacífica, pero o nega e aclara que aquela república se construíu sobre a morte de miles de extorsionistas: “Os dirixentes socialdemócratas que mataron a Rosa Luxemburgo e Karl Liebknecht decidiron fixar o seu poder custe o que custe e, como non contaban co exército suficiente para iso, crearon milicias moi parecidas ás que logo se formarían en Italia, de onde xurdiu o movemento nazi”.

“Hoxe en día –continúa Etxart–, para ver de onde vén o autoritarismo, os medios queren que miremos ao partido Vox, pero isto non fixo a Lei Mordaza nin a Lei de Partidos, non é o responsable de que Franco estea onde estivo 40 anos, non é Vox o que fixou o teito de gasto dos nosos concellos… A extrema dereita que agora se está estendendo en Europa non ten nada que ver, polo menos simbólicamente, esvamente. Un dos seus modelos é, por exemplo, a extrema dereita holandesa, que non fai ruído nos medios de comunicación, que ten tinguiduras sociais e que considera aos inmigrantes como os xudeus de hoxe. E ocorre o mesmo en Alemaña con AfD, que non son de neonazis, teñen un aspecto moi habitual e non se dedican aos desfiles marciais nos mitins… Por tanto, en Euskal Herria, ao mirar á extrema dereita, non temos que mirar a Vox, senón a esa xente que fai discursos da extrema dereita”.

Etxarte terminou con tres ideas, lendo a cita que fixo o propio Gorge Orwel co seu famoso libro 1984: “Creo que as ideas totalitarias están enraizadas no espírito de todos os intelectuais e tratei de levalas até as súas consecuencias lóxicas en 1984. A intriga do libro está en Inglaterra, para insistir en que os países que falan inglés non son mellores en natureza e que o totalitarismo, se non loita contra el, pode gañar en todas partes”.

En palabras de Etxarte, hai que facer fronte ao fascismo, pero “hoxe en día, no canto de enfrontarnos, estamos a abrir portas”. Siria, Libia, Cataluña, Venezuela, India e Iemen convertéronse nun exemplo diso, e denunciou que ante o sucedido nestes casos estamos a facer moi pouco. “Cremos que coa nosa militancia é suficiente, pero non. Se non se lle dá unha resposta atípica ao fascismo, gana”. Etxarte subliñou a necesidade de fortalecer os movementos sociais e mirou con esperanza o “sindicalismo e o feminismo” que, ao seu xuízo, son os máis fortes entre eles na actualidade. Tamén sinala a importancia da resposta intelectual:“Temos que escoitar moi atentamente como fala o fascismo e a quen, quen escoita e por que”.

Por último, considera que entre as respostas é imprescindible “construír alternativas” que necesariamente deben ser “colectivas e compartidas”. Para terminar, recomendou tres libros sobre as seguintes alternativas: Da man das persoas que viven o ZAD de Iñaki Etxeleku (Gatuzain 2018), a Berdea de Onintza Irureta é o novo more (Argia, 2019) e Rote Zora, sobre un grupo feminista que practicaba a acción directa, e que se pode atopar libre na rede.