"Os retos non son só para os axentes do mundo do eúscaro"

Mertxe Mujika, Coordinadora de AEK

Dise que a actividade cultural vasca está ás portas dunha nova etapa tras a humillación. Cales son os indicadores deste novo tempo?

Para empezar, eu mesmo non insistiría tanto no andel; diría que a euskalgintza seguiu traballando, pero cada un no seu ámbito, e que, a miúdo, os traballos realizados non foron vistos nin valorados máis aló dos círculos dos vascos. Por exemplo, nos euskaltegis enfrontámonos ao descenso do número de alumnos, cada dous anos organizamos Korrika con éxito… Devandito isto, é certo que podemos estar ante un novo tempo, e entre os indicios diso destacaría o camiño que se abriu á colaboración entre administracións e axentes do mundo do eúscaro, como o Euskaraldia ou o convenio asinado no ámbito dos medios de comunicación, e o achegamento de moitos novos axentes á Korrika, con moitas ganas de comprometerse.

Cales son os retos dos axentes do eúscaro a partir de agora?

Teño claro que non vale o de sempre. Ademais, creo que os retos non son só para os axentes do mundo do eúscaro, xa que a normalización do eúscaro non depende só do noso traballo. Con todo, creo que os retos dos axentes do mundo do eúscaro están nos seguintes ámbitos:

· Universalización do coñecemento: É un tema que hai que abordar con máis profundidade. A metade da poboación de Euskal Herria aínda non sabe eúscaro. Si non se envorca esta situación, dificilmente producirase un salto masivo no uso.

· Euskaldunización do mundo laboral: Temos unha oportunidade única para influír no mundo laboral! Na Administración, por exemplo, prevese unha chea de xubilacións ao longo da próxima década. Os traballadores que entren entón terán garantido, polo menos en parte, o coñecemento do eúscaro. Nos procedementos de admisión ao emprego, o acceso ao eúscaro debe estar necesariamente asegurado. Ademais, en moitas empresas haberá cambios na dirección, e as persoas que se incorporen á necesidade terán tamén un compromiso co eúscaro. É, sen dúbida, un campo que hai que coidar con mimo e coidado.

· Desenvolvemento dunha política lingüística integral e pública: Necesitamos unha planificación que abarque todas as áreas e o conxunto de Euskal Herria.

· Tamén teremos que abordar a onda de inmigrantes antes de que sexa tarde: Os que veñan terán que ver que viñeron a un pobo que vive en eúscaro. O eúscaro debe ser unha ferramenta para a integración da cidadanía. En Euskal Herria, coñecemos moitas xeracións que non naceron aquí; moitas, ademais, non tiveron ou quedaron fóra do eúscaro.Teñen que saber que viven nun pobo que ten o eúscaro, e sobre todo, creo que o eúscaro pode axudar moito a cohesionar á sociedade no seu conxunto.

Cales son os nós?

Os diagnósticos están compartidos, diría que profundamos moito niso. Agora hai que pór medidas, e precisamente nesa tarefa, a miúdo, atascámonos. Vexo un nó que se desfará co tempo.

Estamos na seguinte etapa de Euskaraldia. Para que serviu e para que non?

Serviu para reflexionar sobre os hábitos lingüísticos, eu doulle un gran valor. Serviu para aumentar a colaboración, polo menos nalgúns lugares. Para que non serviu? Pois que sexa o camiño para asegurar o futuro do eúscaro; para iso, xunto con Euskaraldia, hai que facer moitas outras cousas.

Nun momento no que as relacións entre os axentes sociais e as institucións públicas son mellores, non hai risco de que se faga máis cálido no camiño de normalización do eúscaro?

Poida que si, pero evitar o perigo está nas nosas mans. A clave para conseguilo é recoñecer o traballo de cada un e actuar honestamente, e cando hai que facer críticas, facelo como unha forma de mellorar o propio traballo. Creo que hai que recoñecer os traballos ben feitos. Eu, máis que riscos, vexo posibilidades, pero para iso hai que cambiar tamén as formas de traballo, hai que ter gobernanza compartida, crear espazos para traballar xuntos, pór en marcha plans traballados conxuntamente… Como dixemos antes, o recoñecemento do traballo de cada un é necesario.

"Temos as mellores bases e condicións de todos os tempos para dar novos saltos"

Jasone Mendizabal, directora de Topagune

Dise que a actividade cultural vasca está ás portas dunha nova etapa tras a humillación. Cales son os indicadores deste novo tempo?

Moitos axentes do mundo da cultura vasca habemos tido a sensación de non marear, porque vimos indicadores sobre o eúscaro lonxe de alcanzar os obxectivos que tiñamos despois de tanto traballo. Diría que estamos dispostos e dispostos a saír deste círculo, e entre os síntomas que vexo, destacaría o ambiente renovado e reforzado de confianza no mundo do eúscaro, a activación fresca da cidadanía euskaltzale, a aparición de novos discursos, a cooperación coas institucións e o desexo de abordar conxuntamente novos retos. Temos as mellores bases e condicións para dar novos saltos.

Cales son os retos dos axentes do eúscaro a partir de agora?

Mencionaría dous retos prioritarios: o primeiro vinculado á necesidade, o mundo laboral, e o segundo vinculado ao goce, o espazo libre de lecer e cultura. Nada se moveu desde o “elefante” que nos presentou Patxi Saez en 2015. Se se menciona o máximo expoñente da sangría, diría que o esforzo realizado por miles e miles de mozos para aprender euskera desde a infancia desperdíciase cando se chega ao mundo laboral, principalmente en castelán. A través da escola temos a responsabilidade de aproveitar o investimento público de décadas para euskaldunizar aos nenos e nenas e pode ser unha fonte de motivación fundamental para utilizar o eúscaro nos máis novos. Pero é unha necesidade, e cando os mozos chegan ao mundo laboral, gozan dunha vida real fose da escola, e esta época é cada vez máis longa. Por tanto, falaría dun espazo gozoso e creativo do lecer e a cultura, xunto co mundo laboral. Hai máis temas que poden ser estratéxicos: a universalización da comprensión do eúscaro, a activación dos euskaltzales, o impulso dun sistema integral de comunicación en eúscaro, unha planificación xeral para os recentemente chegados e a xestión da diversidade lingüística… Na nova etapa do Euskalgintza non podemos quedarnos satisfeitos.

Cales son os nós?

A nova situación esixe cambios profundos e as persoas en xeral e os axentes e institucións non teñen nada que dicir pon resistencia ao cambio. Necesitamos novos acordos sociopolíticos e en todo iso construír consensos entre moitos para avanzar no mesmo camiño.

Estamos na seguinte etapa de Euskaraldia. Para que serviu e para que non?

Serviu para espertar a ilusión, para visibilizar o traballo e as ganas de vivir en eúscaro, para tecer novas colaboracións, para traballar xuntos en todos os territorios de Euskal Herria, para experimentar novas prácticas lingüísticas, para socializar as novas normas… Non serviu para dar un gran salto no uso do eúscaro, para iso necesitaremos moitas edicións. Non serviu para blindar as novas redes de cooperación creadas, xa que algunhas colaboracións aínda son demasiado fráxiles.

Nun momento no que as relacións entre os axentes sociais e as institucións públicas son mellores, non hai risco de que se faga máis cálido no camiño de normalización do eúscaro?

O risco sempre existe, pero é o camiño non dar pasos con esa escusa? As relacións son malas, son malas e son mellores polos riscos. Temos que estar atentos e debemos prever e xestionar ese risco e outros moitos, pero si temos mellores condicións, é a nosa responsabilidade aproveitar esas oportunidades en beneficio do eúscaro.

"O reto principal é fortalecer a pata política do proceso de normalización"

Paul Bilbao, Secretario Xeral do Consello

Dise que a actividade cultural vasca está ás portas dunha nova etapa tras a humillación. Cales son os indicadores deste novo tempo?

A verdade é que non me gusta o concepto de andel, porque realmente creo que Euskalgintza estivo traballando nos últimos anos. Talvez púxose máis atención á acción neste binomio facer/influír que á acción.

Doutra banda, é certo que desde outros sectores da sociedade, como o feminismo, estánsenos ensinando novas formas de traballo, máis aínda, estamos a ver estratexias eficaces para trasladar de beiras ao centro temas de carácter transversal. A cuestión é como aplicalas ao proceso de normalización do eúscaro.

Cales son os retos dos axentes do eúscaro a partir de agora?

Cremos que o reto principal é fortalecer a pata política do proceso de normalización. Para iso, consideramos que se deben construír novos consensos sociopolíticos. Se se vai a iniciar un novo ciclo, necesítanse novos e renovados consensos sociopolíticos relacionados coa política lingüística.

Cales son os nós?

Desgraciadamente, o eúscaro e os dereitos lingüísticos non están situados no centro da axenda política. A necesidade de normalizar o eúscaro non impregnou a toda a sociedade. Si, é certo que ás veces hai choivas intensas e Korrika é unha delas. Con todo, a cuestión é que hai que manter a tensión da normalización do eúscaro durante todo o ano.

Estamos na seguinte etapa de Euskaraldia. Para que serviu e para que non?

De forma xeral, por unha banda, Euskaraldia serviu para reforzar a pata social ou mostrar o músculo no proceso de normalización do eúscaro. Doutra banda, a través de Euskaraldia demostrouse que o tema do eúscaro é cousa de todos e que todos temos algo que facer. En terceiro lugar, serviu para xerar novos modelos de relacións laborais. E creo que os resultados dos exames demostrarán que foi útil para cambiar os hábitos lingüísticos.

Creo que cumpriu cos obxectivos que se marcou. A cuestión é que non podemos pedir a Euskaraldia obxectivos que non correspondan a unha dinámica deste tipo. Por iso dixen que necesitamos unha nova dinámica para reforzar a parte política do proceso de normalización da lingua. Antes de que sexa demasiado tarde debemos construír consensos que definan o proceso político para garantir os dereitos lingüísticos. Neste sentido, o Consello quere pór sobre a mesa unha vez máis a proposta política que alcanzou o maior consenso social da súa historia, o Protocolo para a Garantía dos Dereitos Lingüísticos. Sobre esa base, temos a intención de empezar a traballar eses consensos nos próximos meses.

Nun momento no que as relacións entre os axentes sociais e as institucións públicas son mellores, non hai risco de que se faga máis cálido no camiño de normalización do eúscaro?

En principio, debería ser o contrario. É dicir, a mellora das relacións entre os axentes sociais e as institucións públicas debería supor unha aceleración do proceso de normalización. As relacións de complicidade entre axentes e institucións axudarían a que o barco alcanzase unha maior velocidade.

Para iso, debemos analizar novos modelos de relacións en canto á política lingüística. A gobernanza é unha palabra que vén voando ultimamente, e creo firmemente que debemos dar o salto da política lingüística á gobernanza lingüística. É evidente que as institucións e os axentes desempeñan diferentes funcións no proceso de normalización dunha lingua, pero non poden aparecer como dous alicerces independentes. Temos que empezar a atopar novas formas e fórmulas de traballo para que a opinión dos axentes teña maior peso nas políticas lingüísticas. Creo que o mundo do eúscaro vai actuar con responsabilidade se así se empezan a crear oportunidades