Aitor Altuna e Edurne González son os creadores e promotores de Ausartu. Foron educadoras, monitoras, formadoras, dinamizadoras… en moitos proxectos de lecer e tempo libre, e agora queren aproveitar toda esa experiencia para pór en marcha un campamento propio que faga fronte ás carencias e carencias que viron nestes proxectos. Por exemplo, ocorreulles que aos 15 anos o mozo que pasou moi ben nos campamentos de verán volve apuntarse ao cumprir os 16, pero que se neguen a responder por idade. Así, a oferta da Federación Bizkaina de Baloncesto é de até 18 anos, divididos en tres grupos: Mozos de 12-14 anos, de 14-16 anos e de 16-18 anos. Expúxose unha estancia dunha semana con cada grupo no albergue Santiagomendi de Astigarraga.

O reto
converteuse noutra das características que, en xeral, botaron en falta nas Colonias de Verán ao superar a "acción" dos educadores: “Que os mozos sentan parte do proxecto e logremos un proxecto de lecer que sexa de todos e entre todos e todas”. Altuna di que as educadoras teñen a miúdo “unha actividade”, “en todo momento temos programada algunha actividade, en todo momento en movemento e a lume de biqueira… e nós queremos abordar unha filosofía diferente”. Para quen pense que esa flexibilidade dá menos traballo, González deixou claro que: “Levar a cabo un udaleku participativo é moito máis difícil que unha colonia programada, porque tes que escoitar aos mozos e tes que conseguir desde hoxe os recursos necesarios para responder a esas necesidades que manifestaron. A actitude é clave, tes que estar preparado para responder ás novas necesidades que xurdan. Ás veces non se poderá facer todo o que se queira, pero poida que si se axuste. Estaremos 34 persoas (máximo 30 mozos e catro ou cinco educadores) e entre esas 34 persoas crearemos estas colonias. Teremos unha programación básica, pero sempre aberta, garantindo a posibilidade de adaptarse e cambiar”.

Teñen como obxectivo a participación real, pero que é a participación real? “Que acción faremos hoxe, esta ou esta? E facer un acto que consiga o apoio da maioría. Non entendemos así a participación –explícanos Aitor Altuna–, pero nos preguntamos que queredes facer? e tampouco nos gusta a formulación de ‘Moi ben, pois agora vós organizades’. Queremos crear unha comunidade dentro do campamento, acordar entre todos, decidir e pór o proceso e os medios para que isto saia adiante. Nunhas colonias adóitase facer o ‘día para decidir’: os propios nenos e nenas fan unha asemblea e elixen unha acción, un xogo, pero nós queremos ir máis aló da programación lúdica, queremos facer a organización do día e da semana, porque os educadores e educadoras tamén queremos formar parte da asemblea; o que imos decidir é que sexa froito dunha reflexión, é organizar unha semana que responda a unhas necesidades (no sentido máis amplo). Pola noite, por exemplo, en todas as colonias os educadores reúnense para valorar como foi o día, pero non se fai o mesmo cos mozos, non se toma unha marxe para valorar realmente o día, máis aló da dicotomía “ben, mal”. Nós queremos facer a valoración entre todos e todas”.

Por exemplo, engadiu Edurne González, pódese decidir coller unha hora cada tarde para contarllo á seguinte. Ou poden acordar que os crepes queren comer e algúns se van de compras e outros se encargan de mirar a receita e de organizar a preparación. “O primeiro día quizá nos digan que non saben ou que non sabemos organizar o que queremos, pero a idea é ir dando a volta a iso”.

Nese obxectivo de devolver a capacidade de decisión aos mozos, González ponnos outro exemplo: “É unha anécdota, pero na ficha da matrícula para apuntarse ás colonias, os pais teñen un espazo en branco para informar sobre o seu fillo, pois nós engadimos un cadro dirixido a el para que se presente. Pídeselles aos pais que describan ao neno, pero como non imos permitir que se describa ao que acode aos campamentos? E a diferenza é tremenda, xa que algúns pais ‘non comen ensaladas’ e adoitan pór información, e os mozos falan máis da súa propia natureza”. Altuna subliñou que xogarán o mesmo coas fotos: adóitase pedir permiso aos pais para que coloquen en redes sociais as fotos que sacaron aos seus fillos nas colonias de verán, etc.; “nós tamén preguntamos aos protagonistas, porque o mozo de 15 anos pode dicirlles que non quere que o seu rostro apareza nese sitio ou noutro. Se o que estamos a difundir é a súa imaxe, terá algo que dicir”.

Que é coidarse?A
proposta de Ausartu ten unha terceira base: a existencia de colonias pequenas en número. Espérase que as relacións que se manteñan entre 34 persoas sexan máis próximas e máis sólidas que as que se poidan crear entre os 70 anos. Din que o pequeno grupo permite unha atención máis personalizada, que permite un coidado máis íntimo. “Hai un límite entre educadores e adolescentes, un límite que hai que respectar, pero si son capaz de gañarme a túa confianza e de contarche que che baixou a menstruación e desbásteche que non queiras realizar unha acción concreta, que a vixilancia está garantida. Que os mozos nos sintan cerca e dispostos a escoitar e axudar, así entendemos o coidado mutuo”, explicou González. Para iso, engadiu, é importante que “os mozos non sentan incompetentes, porque a miúdo tendemos a facelo. Ao mesmo tempo, non podo pedirlle ao mozo que exprese os seus sentimentos e emocións se eu oculto as miñas. Se hoxe estou mal e desbásteme, serei transparente e explicarei con honestidade que estou mal”.

Tamén subliñaron que o pequeno grupo ofrece a posibilidade de actuar con calma, flexibilidade e flexibilidade, xa que é máis fácil esquivar o control que necesitan os grandes equipos.

Altuna e González queren recoñecer o valor dun
espazo que non es xulgado á Educación non formal, porque educa ás persoas, non con libros de texto, pero si con experiencias. “Nas colonias, por exemplo, se a educadora é pasar unha semana fóra de casa e afacerse a iso. Poida que te sintas mal ou raro fóra de casa e terás que recoñecer que estás mal e traballar como xestionar as túas frustracións”, di González. “A xestión dos sentimentos, as relacións e o proceso creativo trabállanse de forma case natural na educación non formal –cre Altuna–. Vas a interiorizar menos contidos, pero das vivencias e desa incerteza, da incerteza que che dá pasar 24 horas co catro educadores e outros 30 mozos que acabas de coñecer, aprenderás moito. Unha experiencia así ponche en contacto cun mesmo, coas túas capacidades e imposibilidades”.

En palabras de González, as colonias son un espazo para ser como é, “porque non tes á xente que che limita no día a día; nas colonias non xulgaranche, e neses días podes sentirche máis libre para explicar as túas emocións”. Cada un virá coa súa mochila, quizais haxa vítimas do bullying, e as colonias de verán poden ser a zona de liberación desta mochila, unha oportunidade para baleirar o que leva dentro. “En sete días non atoparemos a solución, non coñeceremos tanto a súa contorna e a súa realidade, pero que neses sete días atope un espazo cómodo e seguro, un espazo para estar tranquilo e a gusto, e que volva con forza á súa realidade cotiá”.