Soubeches que ARGIA cumpre cen anos.

Si, si! Díxomo o axudante de casa, que ouvira na radio Ala Bedi. Parabén tamén a vós!

Onde tes a orixe do compromiso co eúscaro?

Vén de pequeno. Crecín na ikastola, na ikastola Itxaropena de Trapagaran. Os meus pais non son vascos, pero dirixíronme á ikastola. Na universidade, en Leioa, non puiden estudar Odontoloxía en eúscaro. Desde entón, en Vitoria-Gasteiz, estou a facer o que podo. A verdade é que non se escoita en eúscaro na rúa, pero tampouco na zona mineira, no meu partido… Por tanto, diría que foi o meu reto persoal. Sempre defendín o eúscaro. Teño dous fillos, están a se escolarizar en eúscaro na escola pública do barrio e solo formar parte da comisión de eúscaro do barrio.

Vostede dixo que é o seu reto.

Si, e non o sei con certeza. Talvez xurdiume a idea cando souben como xurdiu a ikastola itxaropena. Os pais que crearon a ikastola non sabían euskera, pero levaban o eúscaro no seu corazón. O meu pai é nativo, a miña nai procede de fóra, pero de moi pequeno. Aínda así, estaban ilusionados con poder escolarizarnos en eúscaro.

Que presenza ten o eúscaro na túa clínica dental?

Tentamos que teña a maior presenza posible. A partir de persoal. Pero non sempre é fácil. Non o consideramos un trazo de urxencia, pero todos os que estamos aquí somos falantes de eúscaro, salvo un, que está a traballar no euskaltegi, supoño que o entende, pero aínda non sabe falar. O resto, todos falamos en eúscaro, tres odontólogos e cinco axudantes.

Falan euskera o tres odontólogos?

Si.

Ah!

Tentamos falar en eúscaro, tanto no teléfono como entre nós… Con todo, non sempre é posible, xa que pode haber algunha persoa que non saiba eúscaro. No sector, pola contra, as reunións, congresos, seminarios, xornadas e demais realízanse en castelán, e en Donostia-San Sebastián, Bilbao, Vitoria-Gasteiz ou o que sexa.

Cales son as dificultades para traballar en eúscaro?

Diría que non teño dificultades na clínica dental. É diferente en canto aos provedores. Algúns son euskaldunes, outros castellanoparlantes. Cando temos que recorrer ao provedor de Pasaia, por exemplo, sabemos que non podemos falar en eúscaro. Outro provedor é o dA Rioxa, pero o vasco, o de Gernika, é o que vende. Polo demais, cos de fóra de aquí, por suposto, hai que facelo en castelán. Cos bancos, por outra banda, igual, cuns en eúscaro, con outros en castelán.

Como todos, por tanto.

Si, si. A outra vez puxen unha queixa na aplicación Akuilari, no teléfono do eúscaro. Nós traballamos, entre outros, con Osakidetza, no Programa de Atención Dental Infantil. Cada ano temos que renovar ese contrato, e sempre recibimos todas as follas en castelán! É Osakidetza! Unha entidade pública! Falei cos dous e escribín unha queixa na aplicación e eles encargáronse diso. Apresuráronse a contestar. A partir de agora, que si, enviaríanme todas as follas en bilingüe, e déronme as grazas por traballar a favor da igualdade lingüística. Iso é ser efectivo. Respondéronme rapidamente, moi positivamente.

É suficiente a actitude persoal, o compromiso individual, para que o euskera avance, para que a sociedade se euskaldunice?

Eu, en xeral, son moi positivo en todo. Pero en canto ao eúscaro, síntoo, pero non. Teño dous fillos pequenos en casa e non hai maneira. Dáme moita pena. Falar con pais e nais procedentes de Bergara ou da zona vascófona, e o mesmo. Os seus fillos fano en castelán. A miña irmá vive en Mungia, e o mesmo. É posible que alí se escoite máis euskera na rúa que en Vitoria, pero non moito. Aos nenos e nenas que acoden á clínica pregúntanlles en eúscaro e responden en castelán. Poida que non esperen que eu fágao en eúscaro, ou que teñan dificultades para facelo en eúscaro. Non o sei. Con todo, para min é esgotador.

Fatigoso, di vostede.

Moi esgotador. Pregunte a un neno de 12 anos cando naceu e non sabe dicir o mes en eúscaro, non sabe dicir o día correctamente: “Cantos anos tes?” e “Sete”, resposta. “Canto?”, “Sete”. “Ah, non aprendes eúscaro na escola!”, “Si, si! Sete”. Así! Non sei en que mundo movédesvos, pero é canso andar así día tras día. E todos os nenos e nenas saben eúscaro. Ou peor, vostede pregúntalle ao neno en eúscaro, o neno non lle contesta e a nai dille en castelán: “Quizá non che entendeu, vai a unha escola trilingüe”. E díxenme: “Trilingüe! Máis razón aínda para saber euskera!”. Deixaremos á parte a educación trilingüe, porque non creo niso, pero o eúscaro é esgotador.

Esta é a situación, a de cada día.

Non sei si é responsabilidade das institucións públicas, ou a nosa. Non sei que facer. Demos, celebremos unha festa a favor do eúscaro na ikastola, a xente reunirase, os pais e os alumnos, pero, falar en eúscaro? Ninguén.

Que lugar deséxalle ao eúscaro nesta sociedade?

Levamos moitos anos traballando a favor do eúscaro. O Goberno Vasco creouse hai tempo, hai tempo que os alumnos están a aprender eúscaro… A xente sabe eúscaro, pero non se que nivel ten. Pero a xente non fala, porque temos facilidade de acceso ao castelán, porque sempre pensamos que isto non sabe eúscaro, porque pensamos que o molestaremos falando en eúscaro… Que soa o teléfono, que o colle e eu: “Baiona, si, bos días!”, e doutra banda: “Bos días...”. Hai que facelo en castelán! Na maioría dos casos é así. De cando en vez, alguén responde ao teu saúdo en eúscaro. O lugar do eúscaro, preguntoume vostede, e creo que é o momento, o tempo, de que o eúscaro estea moito máis presente na sociedade, tanto en Vitoria como en Trapagaran.

Como ve o eúscaro en Vitoria-Gasteiz en xeral?

Hai máis xente que sabe eúscaro que o que fala. Para empezar, eu non escoito o eúscaro. Pensei que despois de Euskaraldia acenderíase o eúscaro, que saberiamos quen o fai e quen non, pero que. Para escoitalo, porque en Vitoria-Gasteiz viven persoas procedentes de Gipuzkoa e Bizkaia. Iso é o que penso. Desde aquí hai unha farmacia, Agirre Lekue, e desde que se abriu o servizo en eúscaro, sempre. No barrio, no centro cívico de Ibaiondo tamén falan en eúscaro, si, pero a min iso paréceme imprescindible. Acabouse, pois!