A política desenvolveu unha lingua propia na Idade Contemporánea, que se foi impondo no sistema democrático tras a Revolución Francesa. Por exemplo, a palabra “transición” úsase habitualmente. O “cambio de ciclo político” é un concepto relacionado coa transición. No devir da historia hai moitos rumores que cobraron un sentido propio na política.

No caso dos vascos, a transición española foi o fito máis significativo para entender a transformación política dos últimos 80 anos. Como consecuencia da Guerra Civil de 1936, os cidadáns elixiron democraticamente á II. A República foi disolta, o xeneral Franco esmagou a democracia e estableceu unha ditadura de 40 anos.

Despois de 40 anos, desgastado o réxime franquista, os propios franquistas estableceron a Monarquía absoluta (1975-1978). Non houbo transición nin cambio de ciclo político, pero a transición foi considerada democrática. Co visto e prace dos principais estados europeos e internacionais derrotouse a “democracia”. A monarquía absoluta converteuse nunha monarquía parlamentaria durante a Transición.

Por exemplo, o PSOE, que loitou contra o réxime de Franco, lanzou unha campaña para sacar a España da Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN) –que España entrara na OTAN o 30 de maio de 1982–, así como unha campaña para saír da OTAN nas eleccións de outubro de 1982. O PSOE foi o que gañou, abrindo un camiño democrático que lle permitise chegar ao poder. O 31 de xaneiro de 1986 celebrouse un referendo por parte de Felipe González no que España quedou na OTAN cos votos favorables do PSOE. En Hego Euskal Herria, de media, o 60% dos votantes deron o 'non' á OTAN.

30 anos máis tarde, co fin do ciclo armado de ETA, varios partidos políticos coincidiron na necesidade dunha segunda transición. Os partidos que pediron o voto en contra da permanencia na OTAN, os partidos que na Transición eran case os mesmos que defenden a autodeterminación dos pobos.

O exposto até agora é algo coñecido. É un axioma. Fai 40 anos, no marco teórico da política considerábase honesta a premisa, é dicir, o punto de partida para razoar sobre a democracia. En 40 anos de democracia, os rebeldes foron informados de que sen violencia todo era posible. “Desde 2010 ETA non buscou máis que a paz”, afirmaron recentemente os portavoces de Sorzabal e Pla en París.

Repítese a vella premisa: “Si o monopolio da violencia é do Estado, non hai ningún novo ciclo político nin ningunha transición”. Nin unha transición enerxética, nin unha transición política en Cuba nin en Venezuela (nin, de paso, en Cataluña). Con motivo da construción popular, chega desde A Habana a seguinte estrofa: “A política vasca non virá coa primacía dun partido polo outro, senón co cambio xeral da cultura política”. Un axioma vital para a convivencia en democracia. Escribir moi simple, máis difícil de practicar.