Avellano ou avellano
O inverno adoita ser a época da madeira e a madeira. A maioría dos que se usan na nosa cultura córtanse no inverno. As madeiras resistentes, resistentes, resistentes á tensión e á forza, tiraranse nestas lúas. Os traballos de demolición de troncos que dean lugar a madeiras brandas ou madeiras fáciles de traballar e flexibles serán de tempada alta e outros anos.
Prodúcese de forma similar á madeira. As madeiras lixeiras para dar lumes intensos e grandes chamas lanzaranse na lúa en cuarto crecente, mentres que as densas madeiras grosas, que darán lugar a unha chama máis débil pero máis persistente, elevaranse na lúa en menguante. Cada un no seu momento.
En Sanblaseta de Abadiño, un home vendía varas de avellano (Corylus avellana) nun bajter contiguo ao escaparate do gando recentemente peiteado. O bastón era unha gran oportunidade: branco, vermello, marrón, pardo, delgado, groso, curto e longo. O meu amigo quería un pau e un longo intre, indicible, para el o máis conveniente, lembroume como llas arranxaban noutro tempo. Gústanlle as delgadas, a delgada e a luxosa. E de que cor? Branca, vermella? Iso é bonito. Tráeo aquí. Colle, apoia o extremo inferior contra o pé, colle a man dereita pola punta superior e tenta agarrala polo centro coa esquerda. Volveuse moi elegante e, cando se lle deixa, chegou ao seu xusto proveito. Un pau delgado e pelado até o sobaco para a casa. Antes de marcharse á súa casa, o gando de dúas patas, que abundara no mercado, viñéralle moi ben para ocuparse del, en efecto, estaba animado.
Unha vez encorvado ou dobrado e volto en si, búscase ese repregamento directo na vara de avellano. Cando se golpea a maleza, reponse e sáltase dun salto a maleza, para quentar as costas dos demais ou cando hai que coller os paus pola vereda, hai unha madeira flexible, sinuosa e ao mesmo tempo bucia.
No ronsel de avellano onde se cortan as altas de avellano na lúa crecente de novembro para a fabricación de varas de avellano ou ou de avellano, existen numerosas matogueiras e pendentes de avellano. O que procede do avellano. Mitxel Elizanburu escribiu en 1890: “O fungo da colleita atópase nas grandes beiras, o avellano nas pequenas avellanas”. Por tanto, o gran exemplar de avellanas está cultivado, domesticado, creado pola nosa cultura desde o avellano, e a árbore é un avellano ou ou unha colleita próxima. O avellano é un animal salvaxe que parece un gran pequeno. Todo un bucio de boa cara para paus e látigos.
O pasado febreiro. Adeus ao inverno e benvidos á policía municipal, ao céspede ou ao céspede. É bonito que che ennegrecas, pero para unha próxima vez deixarei ese camiño. Aínda quero tirar da madeira...
O outro día Berria traía a historia da desolada fachada de... [+]
Da madeira xorde máis que acha, entre outras expresións... Pero o proverbio di: "Acha pola madeira". Volta da muela: da semente á planta, semente á planta. Moitos deles foron Gotzon Garate. Preparada para o goce?
Que madeira, que acha. Que tronco, que acha! Semente. Era un... [+]
Madeiras duras, resistentes, que terán que soportar moita tensión e forza, botaranse nestas tebras, como dicía o outro día. Si por casualidade córtasche algunha árbore para conseguir unha madeira deste tipo, a lúa menguante de febreiro pecharase cun mes, e eses son os... [+]
As condicións meteorolóxicas han acabado; a auga, a auga e a auga. De que falar no ascensor ou na parada do autobús? Non hai novidades e hai que empezar a tirar doutra cousa para contar historias. A vantaxe de que se di que hai mal tempo, hai que pensar... O barro volveu ao... [+]
O carrozillo ou caracol (Rhamnus alaternus) non é abundante. É berozale e vive moi ben entre outras árbores e arbustos que comparten esta mesma afección, como o madroño (Arbutus unedo), o alcornoque (Quercus suber), o lauro (Laurus nobilis), a maternidade (Quercus... [+]
A última vez que estiven rodeado de ti. Jon Maia fíxose cargo da forza que ten o bosque e a árbore sobre nós, e da influencia que ten na nosa cultura para facer un deses grandes documentais; Gutik Zura chámase Gutik Zura e quen queira axudar cuns cantos centavos a... [+]
Do mesmo xeito que á árbore, é cultura pór a árbore encima e suxeitar as ramas. Gran coñecemento, cultura. Pola contra, rompendo as ramas e deformándolas, axudaría a unha planta que sería rapaz e daría á súa vez un novo futuro. Cultura: traballar. Axudar a crecer... [+]
Biolina jotzen det. Biolin-jotzaile baino harpa-jotzaile hobea naiz, baina biolina dut bizibide. Uda beroa; beroak luze jotzen du. Guk jo eta berak jo. Uda partean dut nik pagotxa, kontzertu korda. Alferra, udan, lehenaz gain, harrotu egiten da, eta batzuek kontzertu batean edo... [+]
Umeak ginela, txakurren bat azkura baretzeko edo arkakusoak haizea hartzera bidaltzeko hankarekin hazka egiten ikusten bagenuen, “gitarra jotzen” ari zela esaten genuen. Txakurrek, ez dakit, baina zakurren batek joko du biolina. Biolin-jotzaile zakurren bat izango... [+]
Zuhaitzak, arbolak eta zuhaixkak muskildu, inausi eta lepatu egiten ditugu. Batzuetan muskil edo kimu ttikiak, eta besteetan adartxoak, adar politak, baita adar tzar asarreak ere. Berari kendu, eta bueltan zauria utziz.
Forma jakin bat emateko mozten ditugu landareak: itzala... [+]
Aurrekoa amaitu nuen erari helduko diot: gosea piztuz. Gazta aipatu nuen. Alnus glutinosa, haltzaren ezpalez ketzen direla nioen, baita haltzak bihotzaz gain odola ere baduela. Kolore gorri asko eransten dio gaztari, gorri hila, distiragabe hila. Ketzen azkarrena da haltza,... [+]
Odol giroa nagusi izaten da neguero. Guraize, aihotz, zerrote, motozerra... inauskaiak zorrotz! Epaia emateko prest epaikiak. Epaile kaskarin gehiegi. Buru beroko kasko asko. Bihozgabe bihozgabetzaileak.
Inausten diren zuhaitzek bihotza non duten ez dakigu. Sentitzen dutelako... [+]