A autorregulación e as directivas son os dúas principais paradigmas que existen para preservar a infancia e comprender a educación. Os dous conceptos coñecémolos sobre todo no que se refire á educación, pero tamén poden ser entendidos como formas de vida, xa que a educación non é unha técnica que seleccionamos para educar adecuadamente aos nenos, senón unha relación que temos os adultos para relacionalos cos nenos. Eu imaxínome a educación como sinónimo de vivir, no sentido da influencia da nosa forma de vivir nos nenos e nenas da nosa contorna. Máis nada que iso, pero todo iso tamén.

Porque somos unha especie que crece e vive en relación, é moi necesario reflexionar sobre a natureza desta relación, xa que é a variable máis determinante na configuración do noso ser e ten unha incidencia directa na calidade de vida. Na infancia, desenvolvémonos en estreita relación con algúns adultos. E tamén na idade adulta, a maioría dos agridoces da vida prodúcense na rede de relacións interpersoais.

A lexitimidade e a calidade dunha relación dependen dunha soa calidade: que se respecte a liberdade de quen participan. Que cada un sexa libre de ser como é, de manexar libremente a súa esfera de realidade, de ser único señor nese territorio libre que só é o seu dominio. As relacións baixo estes principios non son habituais, xa que están condicionadas polo feito de estar integradas por persoas independentes e pola inexistencia de xentes libres. Para ser libre, é necesario protexer de cerca o sacro dominio da liberdade e manter estritamente a estreita conexión connosco mesmos. Porque si identificamos un ataque contra o noso ser, necesitamos saber quen somos e como somos, para detectar a manipulación que busca nosa modelación, ou o mínimo indicio dun condutor opresor que quere situarnos por encima de nós.

O primeiro paso é que alguén teña conciencia de que foi agredido. E o segundo, reunir todas as forzas suficientes para defenderse. Os organismos sans teñen moi activo este mecanismo de defensa. Porque están vivos e mentres están vivos, porque son vivos. Os nenos pequenos, por exemplo, mostran unha gran dignidade á hora de defender o que lles corresponde por dereito. Pero esta forza natural extínguese, sobre todo nos ecosistemas moi directivos que buscan dobregar a vontade dos nenos. Réndense porque senten que lles é imposible facer respectar os dereitos fundamentais a pesar de todas as forzas ao seu alcance. Esta é a decisión da que deriva a desesperación característica. Perda da confianza na propia forza, no dominio da vida.

A partir de aí, centrará toda a súa atención no dominador. Porque, recoñecendo o poder que ten sobre el, recoñece que ten a chave da liberación e considera que non ten máis estratexia que influír nel nesa situación. Así, converterase nun: ou obediente, na esperanza de que logre a misericordia coa súa goce. Ou, dous: reaccionará contra as inxustizas que se lle cometen, pero sen darse conta de que está a actuar nunha mera reacción e que non deixa de ser o monicreque do dominador, porque a través das provocacións tamén se pode marcar a política de vida do que queremos dominar. Deixan de ser capaces de autogoberno, ou o que é o mesmo no caso dos pobos sometidos, de exercer a autodeterminación. Un deles coñézoo de cerca, chegou mesmo a facer unha pregunta que quere ou necesita a liberdade. E a pedir permiso. Imaxínache.