Durante un tempo, as nenas e nenos de familias en dificultades sociais, querendo participar o menos posible no sistema socio-económico opresor, tratan de instalarse no mundo de manufactúraa: cultivaban as súas capacidades creativas na produción de xoias ou adornos. Hoxe en día, co obxectivo de non alimentar ou entorpecer o sistema socio-económico liberal, este tipo de adolescentes elixen profesións que buscan a natureza e o corpo: naturópata, masaxista, hipnotizador, ioga, etc., que fomentan o benestar e as relacións reais coa natureza. Polo menos iso contoumo un educador que traballa en Baiona. Moitos destes mozos seguen cursos de formación rápidos, importes de semana ou mes, na maioría dos colexios privados caros, e instálanse inmediatamente como especialistas no momento de finalizar os estudos.

Non hai máis que mirar ao noso ao redor: si hai un só naturópata ou un só hipnotizador, o cliente está a mirar a el. Esta situación faime reflexionar un pouco. Rompeuse durante dúas xeracións a transmisión de coñecementos tradicionais sobre a natureza, tanto no fogar como na sociedade, en nome do progreso e a modernización. A sabedoría sobre as herbas, as árbores, as plantas, a lúa e as estrelas xa non flúe dunha xeración a outra como signo de bruxaría e atraso. Con todo, é comprensible que a sociedade e especialmente a mocidade satisfeita coa miseria busquen recuperar ese coñecemento, porque a modernidade atraeu o mal, o veleno e a contaminación.

Con todo, considero que os/as adolescentes mencionados/as corren o risco de equivocarse: hai moitos centros de formación que elixen que son pouco serios. Como é posible que un ignorante poida converterse en médico durante semanas ou meses, cando as súas antigas xeracións de homes forxaran unha sabedoría durante séculos? E cando os médicos clásicos teñen que dedicarse a estudar polo menos durante sete anos? Ademais, as seitas non están lonxe: como é posible que o ensino destas escolas, que se atopan baixo tal ou cal label, non dependa dun iluminado? De feito, en moitas ocasións, cada escola ten a súa historia e a súa rede: como saber exactamente como van ser? Como profesor, polo menos eu non sabería como axudar a un jovencito a abrirse camiño nese terreo, e si quixese invocar persoalmente o medicamento alternativo con fundamento, non sabería por onde ir.

O que é evidente é que vivimos nunha época de escepticismo e desconfianza xeneralizada: o medicamento e a sabedoría clásica ou oficial, unidas ao sistema neoliberal, poden empequeñecerse e ser atraídas por métodos alternativos. Pero, como saber si eses camiños son bos ou cegos, entre os camiños de matogueira propiciados polo neoliberalismo? A publicidade enxalza o benestar individual en beneficio das multinacionais, mentres que as seitas propoñen custosas e laboriosas estancias de meditación e xaxún. Como coñecer a un verdadeiro médico alternativo que aconselle con fundamento remedios sans e non convencionais?
Nesta situación, os pais e profesores que somos iluminadores temos que desenvolver máis que nunca nos mozos, ao meu gusto, espírito crítico e cortesía, tanto no que se refire ao sistema e aos tempos dos que somos súbditos –que quizá non merecen só un desprezo implacable– como nos camiños absurdos que nos levan á esperanza ou ao desvarío.