PILI Larrañaga, Jone Fernández e Ana Martínez traballan para a empresa Garbialdi de Donostia. Son membros do sindicato LAB. Alicia Graña, pola súa banda, traballa nos servizos de axuda a domicilio de Bizkaia e é a responsable do sindicato CCOO de Euskadi. “É unha profesión feminizada e, por tanto, tamén precaria”, di Graña. Larrañaga, Fernández e Martínez coinciden. O tres últimos protestan desde setembro do ano pasado co obxectivo de mellorar os seus dereitos laborais e sociais.

O Concello de Donostia-San Sebastián sacou a concurso o servizo de axuda a domicilio. Antes, querían chegar a un acordo e asinalo coa empresa Garbialdi. Tras varios intentos, e ante a falta de avances por parte da empresa, convocouse unha folga indefinida: “Dicíannos que as demandas dos sindicatos eran abusivas, pero non facían ningunha outra proposta”. Ao final, non chegaron a un acordo. O representante de LAB, Iker Beristain, explicou que se presentaron ao concurso catro empresas e que parece que a empresa Aztertu vai gañar: “A empresa estivo a estudar antes de Garbialdi e os traballadores din que a relación con eles era notablemente mellor; dos peores poderiamos dicir que é a mellor opción”. Por tanto, están esperanzados porque se gana o concurso Aztertu podería ter a posibilidade de asinar un novo convenio.

Pero cales son as melloras que lles gustaría que o persoal a domicilio de Donostia/San Sebastián recollese no convenio? Por exemplo, a subida salarial: Os que gañen menos de 1.500 euros terán 30 euros máis e os que gañen máis de 1.500 euros, 15 euros máis. Os que traballan ao longo da semana traballan de luns a sábado, así que queren que a semana laboral sexa de luns a venres. Aos traballadores dos fins de semana non se lles paga máis por traballar os domingos.

Esixen o pago dun desprazamento entre servizos. Así o explicou Beristain: “Si ti tes sete servizos dunha hora ao día, páganche sete horas, pero no traballo quizá pases nove”. Por iso, os traballadores están obrigados a permanecer en liberdade durante once horas. Larrañaga conta que el traballa na contorna do barrio de Amara de Donostia e que ten que facer un tramo de Amara, Loiola, Martutene e Aiete: “Necesito moito tempo indo dun autobús a outro”. Martínez tamén se move así no barrio de Gros dunha punta a outra. Non se lles abonan os servizos que se cancelan: “Si tes que ir a unha casa ás 15:00, pero a persoa dependente está no hospital, tes que esperar ao seguinte servizo e non teñen en conta esa parte do tempo”. Beristain di que a situación é inaceptable: “Por exemplo, no convenio de limpeza queda recolleito”.

Graña explicou que en Bizkaia a situación é diferente: “Ao contrario que en Gipuzkoa, nós temos un convenio territorial e, por tanto, son mellores condicións”. Con todo, non están satisfeitos: “Reivindicamos moitas melloras sociais”. O 99% das persoas que traballan no sector son mulleres e cre que iso supón “inevitablemente” a “precariedade e desprestixio” da profesión. No caso dos traballadores a domicilio de Donostia-San Sebastián ocorre o mesmo: Hai 350 traballadores e 15 deles son homes.

Graña puxo o seguinte exemplo: “O noso traballo é fisicamente moi duro, temos que gañar moito peso, pero por iso non temos ningún beneficio. Por exemplo, en moitas obras masculinas que son fisicamente duras, xubílanse antes”. Considera que o feito de ser unha profesión feminizada fai invisible todo este esforzo: “Temos que levantar á xente da cama, lavala e movela, e a maioría das veces só, sen axuda algunha”.

Prestación económica para o coidado do familiar?

Tamén di que é necesario criticar a postura das institucións: “Nos últimos anos a nosa empresa expulsou a 500 traballadores. Como é iso? Cada vez temos máis persoas dependentes e menos traballadores para coidalas?”. Considera que as institucións públicas –ás veces o concello e outras a deputación– están a deixar a responsabilidade na sociedade. “Resulta máis barato que ofrecer servizos a domicilio dar unha prestación económica ás familias para que se encarguen do coidado da persoa en situación de dependencia”. Engade que, na maioría dos casos, trátase de muller, nai, irmá, irmá ou filla: “Ou, si non, contratarán a unha muller estranxeira para traballar en peores condicións”.

Graña cre que isto só ocorre no ámbito dos coidados e nas profesións feminizadas: “Por exemplo, os barrenderos son contratados polo concello e non dan unha prestación económica á cidadanía para que se encarguen da limpeza do seu tramo de rúa, non?”. Doutra banda, denunciou que, a pesar de perder 500 postos de traballo nun sector destas características, non se nota na rúa: “Que pasa cos estaleiros? Despiden a varios traballadores e todo o mundo sae á rúa”.

Os traballadores a domicilio de Donostia-San Sebastián tamén consideran que as institucións deberían actuar de maneira "máis responsable". “Son eles os que subcontratan ás empresas que se encargan da axuda a domicilio, danlles 10 millóns de euros e non teñen nada que dicir nas súas decisións?”.

Traballando con persoas ou con ladrillos?

Beristain e Graña lembran que moitas das empresas que se ocupan dos servizos a domicilio son empresas de construción: “Como é posible? Nós traballamos coas persoas e eles pensan que andamos con ladrillos”. Na mesma liña falou Larrañaga: “Traballamos coas persoas con toda a carga que iso supón, para algúns nos convertemos nas persoas máis importantes das súas vidas”.

A pesar de que o traballo se lles organiza coma se estivesen na fábrica, Fernández, Larrañaga e Martínez repetiron unha e outra vez que traballan con persoas e ademais nas súas casas: “Entramos nas casas da xente, ábrennos as portas das súas vidas e creamos relacións”, explicaron. Engaden que aínda que pasan técnicos ou poden acudir á Asistente Social, son eles os que pasan moitas horas todos os días con persoas dependentes –e as súas familias–. “Algúns son vellos, outros mozos e, nalgúns casos, mesmo nenos” di Fernández. Neste sentido, subliñou que aos traballadores aféctalles "moito": “Algunha vez sucedeunos saber a través da necrolóxica da súa morte a través dos anos coidando a unha persoa”.

Consideran que hai que deixar de funcionar como as empresas que operan con máquinas e teñen claro que as organizacións e as empresas subcontratadas deben adaptarse inevitablemente ás necesidades do sector. Mentres tanto, desde o sindicalismo seguirase pelexando coa intención de asinar novos convenios en favor dos traballadores e os usuarios.