O 6 de febreiro coñeceranse os resultados das votacións das Cámaras de Cultivo realizadas cada seis anos no Estado francés. Mentres tanto, os sindicatos están en campaña e os agricultores teñen até o 31 de xaneiro para votar. Os agricultores de Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa, xunto cos agricultores de Bearn, dirixirán a composición das cadeiras para a Cámara de Agricultura. Orientando a formación das cadeiras, elixen o modelo de cultivo para o territorio entre os dous modelos antagonistas.

Con todo, este espazo non reflicte a realidade do sector primario de Iparralde: Continuando cos resultados de 2013, a pesar de que a ELB é a primeira forza en Lapurdi e Baixa Navarra –os resultados de Zuberoa, asociado a Bearno-, os resultados do departamento marcan a repartición de cadeiras, é dicir, o FDSEA sempre retén os guías. É máis, polo sistema de voto semi-proporcional, tanto ELB como Coordination Rurale non están representados polo seu peso no terreo. A metade máis un do número de escanos son para a primeira forza e os restantes repártense proporcionalmente entre todos: Na actualidade, FDSEA conta con dezaseis escanos, ELB e Confederation Paysanne con catro e Coordination Rurale cun, xa que non deixa espazo a visións e proxectos alternativos, ELB optou por manter as cadeiras buxán de 2001 a 2013, aínda que no seu último mandato só asiste un representante.

Por tanto, a Cámara de Agricultura do departamento avanza segundo o sindicato maioritario. Iso é problemático, xa que en Bearn e no País Vasco non é o mesmo tipo de cultivo. Salvo excepcións, o cultivo no País Vasco é o da zona de montaña e o das granxas pequenas e medianas, comparado co de Bearn. Cerca do 80% das granxas da zona son desaloxadas por unha desorde de calidade.

Protector do intensivo

Á OCDE cústalle aceptalo porque as consecuencias son demasiado graves. Isto está a favor da agricultura popular, mentres que FDSEA aposta polo cultivo industrial. ELB quere ser a voz das granxas máis pequenas e medianas, mentres que FDSEA adoita servir tanto aos cerealistas como aos grandes produtores. Con todo, os representantes de FDSEA din que están aí para axudar a todos os cultivos, unha declaración que desmenten os da OCDE. Certo ou falso, o problema é que obxectivamente, non se pode axudar a ambos, porque apostar polo cultivo intensivo mata ao pequeno cultivo. Iso é así e temos demasiados exemplos ao noso ao redor para afirmalo.

Isto é o que en gran medida importáballes aos membros da OCDE na base da petición dunha Cámara de Agricultura propia para o País Vasco francés. Décadas tras década, eleccións tras eleccións, unha reivindicación que levou adiante e que se pretendeu cumprir hai catorce anos coa creación da Cámara de Agricultura de Euskal Herria (EHLG). En 2001 foi por primeira vez a primeira forza de Ipar Euskal Herria, xa que o ELB e o Goberno francés non responderon con optimismo á vella demanda de estrutura propia, quixeron creala da súa man o 15 de xaneiro de 2005. A asociación sitúase na paisaxe entre os principais axentes que traballan a favor da agricultura popular. Conseguiu ser partícipe de todos os agricultores, consumidores, estruturas públicas e asociacións. Proba diso é o número de instalación de mozas: quen se implante nunha granxa ten que pasar pola estrutura pública do departamento. En canto ás últimas cifras, o 44% delas seguen na asociación EHLG para solicitar axuda na instalación.

Pero non é unha institución pública... e o modelo que defende non axuda na mesma medida a estrutura pública do departamento. O clamor dunha ferramenta que respondese á realidade local está sobre a mesa, por tanto: A ELB, EHLG e a Federación Arrapitz están a lanzar unha proposta de Estrutura Pública para a Agricultura e a Alimentación. De todos os axentes do sector agrario (ELB e FDSEA, Euskal Herriko Laborantza ganbara e Laborantza Cámara do departamento,...) e dos cargos electos e representantes da sociedade civil: “Porque o tema da agricultura é responsabilidade de todos”.

Novo contexto

Facer pública a proposta agora non é unha decisión baladí. Nos últimos anos e nos sucesivos, observando os cambios na organización territorial, considérase que é o momento axeitado para a consecución da estrutura. Por unha banda, a creación da Mancomunidade de Iparralde en 2017, a institución que reúne a Lapurdi, Baixa Navarra e Zuberoa, ademais de incorporar a agricultura na competencia de desenvolvemento económico. En definitiva, o ELB volverá deixar baleiros os escanos que se vaian a conseguir en Pau, xa que Ipar Euskal Herria conta co seu propio cadro institucional e este é o seu ámbito de traballo.

Ademais, á marxe da súa competencia en materia social, mostrouse convencido de que o departamento cada vez terá menos peso. En canto ás Cámaras Agrarias, cada vez son máis as que se organizan a nivel comarcal, con representación local, para manter unha relación directa. As Cámaras de Agricultura do Departamento teñen en Donapaleu o ramal aberto como punto de seguridade para a conexión de FDSEA: “Aceleramos este lugar de Donapaleu, queremos acelerar aínda máis, iso é a Cámara de Agricultura oficial do País Vasco e a Mancomunidade Única de Iparralde debe coñecelo, mañá será o día no que todos traballemos”, dicía un dos candidatos de FDSEA, Patrick Etxegarai, no debate público organizado por Euskal Irratiak e Kanaldude [Argia.eus]. Pero, ante a representación semi-proporcional, BEÑAT Muíños de ELB lamentou que se desenvolvese unha política agraria unilateral. “O financiamento da Cámara de Agricultura do Departamento pagámola todos, teñen o 60% do orzamento dos impostos de terra! Iso para pór en forma unha política que vai cara a un lado, sen ter en conta a outra”.

Neste sentido, tendo en conta que a estrutura deberá ser “o máis aberta posible”, os promotores teñen unha composición plural: ademais da presenza de todos os axentes do sector agrario, tamén a da sociedade civil e a da selección. A nova estrutura sería interlocutora do Colexio Vasco á hora de reflexionar e decidir sobre a política agraria e alimentaria local.

Proposta a París

Presentando a proposta aos diferentes axentes, gustaríalles ver realizada a maior brevidade posible. Con todo, o consenso dos axentes do País Vasco non será suficiente, xa que non hai tal estrutura, polo que haberá que adaptar a lei. É dicir, en París, a ambición será indispensable para que se converta nunha auténtica estrutura pública.

O presidente da Mancomunidade de Iparralde, Jean-René Etxegarai, presentou a petición aos conselleiros do presidente francés, Emmanuel Macron. Sen dúbida, un paso que os promotores do proxecto viron con bos ollos. Os de ELB, EHLG e Arrapitz seguen sendo esperanzadores: Porque ata que non dispoñan de permiso en París, desde hoxe poden empezar a organizarse deste xeito e a ser interlocutores da Mancomunidade de Iparralde.