Dis que es xitana, mestiza e feminista, e pregúntoche como chegaches a reivindicar esas tres identidades.

Todo é un. Moitas veces preguntáronme si sufro máis porque son muller ou porque son xitana, pero, mira, non me podo dividir en tres partes. Preséntome como xitano porque o son, e digo que son mestizo para librarme deste asunto de Hitler e da pureza racial. Realmente son un mestizo, pero, de todos os xeitos, non estou seguro da cantidade de sangue que padezo. A outra vez fixéronme unha transfusión e non sei si ese sangue era doada por xitanos ou pallasos, así que…

Demostra o absurdo que pode ser esa paixón por “medir” á raza.

Si, é absurdo. Hitler facíao así: si nunha das dezaseisavas eras xitana, é dicir, a túa bisavoa era xitana, bastáballe con envialo á cámara de gas. Pénsao!

E feminista?

Como non! Ademais, é unha feminista xitana e mestiza. Na sociedade na que vivimos, non hai outra cousa que enfrontarnos aos dous: ao patriarcado e ao racismo antigitano, que son irmáns. Non o esquezamos. Non podemos loitar cada un polo seu lado, necesitamos alianzas, porque son dous animais machos, irmáns, aliméntanse mutuamente. Non imos acabar co patriarcado só si atacamos ao patriarcado.

Dis que no gueto descubriches a condición xitana e fóra dela a persecución contra os xitanos.

Houbo algúns fulgores. Creo que a todos pasounos, tamén co feminismo: de súpeto algo che fai chasquear e dásche conta de que o que che pasou vai máis aló de ti e ten raíces moi profundas. Eu crecín e vivín moito tempo cos pallasos, logo estiven 5 anos no gueto e alí descubrín a miña condición xitana, alí descubrín a estrutura social dos xitanos, como nos organizamos, como crecemos os nenos… Atopei todo ese bo carácter xitano. Identificábanme como xitano, como antes non.

E despois?

Logo saín do gueto porque unha persoa me axudou, por iso e quixen saír, por suposto, pero sen axuda non se pode saír. Entón, fóra del, deime conta do que realmente quería dicir estar no gueto e do que me carrexaba sufrimento. Coa violencia machista ocorre o mesmo, sexa o que sexa: cando saes de aí ves o que realmente sufriches.

Di vostede que atopou “todo ese bo carácter xitano”. En que consiste?

A verdade é que non hai nin boa nin mala parte. Por unha banda está o imaxinario dos payos e por outro a realidade real dos xitanos, que é a única diferenza. No imaxinario dos Payos, as mulleres xitanas son subordinadas e os homes machistas; somos sucios, non lles lavamos os miolos ás nenos… Estupideces. Pero a realidade dos xitanos é que as institucións crearon guetos e alí fóronnos acumulando.

Acaba de escribir sobre o gueto. Vostede di: “A maioría dos xitanos vivimos no gueto, e os guetos, en definitiva, son o resultado dunha política urbanística contra os xitanos: illan, afastan e apilan aos xitanos para controlalos mellor e tranquilizar ao resto da cidadanía”.

A xente cre que os xitanos viven no ghetto porque así o queren, porque lles dan axudas e a auga gratis, pero non é así. Constrúen casas e introdúcennos, porque nesta península non podes vivir nunha caravana, só tes unha opción: comprar un piso ou alugalo, e xa está. E eu non quero iso, eu non quero hipotecas e traballar 16 horas ao día. A miúdo dinme que os xitanos non traballamos e contéstolles: grazas. Porque non queremos ese modelo, vendéronnolo.

Xa mencionamos dous ou tres veces o racismo contra os xitanos, así que imos abordalo. Que é?

O racismo é unha forma que parte da ideoloxía da preponderancia da raza dos pallasos. Os modelos organizativos dos pallasos imponse a todos os pobos, tanto na política como na cultura, e é estrutural, está en todas as estruturas da sociedade. Xa dixen o outro día que un rico xitano e unha xitana pobre sofren da mesma maneira o racismo xitano e déronme unha boa malleira por dicir iso, pero é así. Por suposto, hai cruces, hai patriarcado, aporofobia, etc., pero ese racismo anti-xitano é estrutural, institucional, o sistema payo capitalista patriarcal impúlsao e afecto tamén ao home rico xitano.

Fijémonos nunha destas encrucilladas: muller e xitana. Recibides ataques específicos?

Si, chámase racismo patriarcal contra os xitanos. Algúns o chaman gititofobia de xénero, pero a min non me gusta. A gititofobia é unha fobia, é dicir, a repugnancia ou o odio aos xitanos, pero non ten poder para establecer as leis. Con todo, o racismo xitano é un sistema, do mesmo xeito que o patriarcado. Entón, o racismo patriarcal contra os xitanos afecto ás mulleres de forma exclusiva. Por exemplo, segundo o ministro de Educación, o fracaso escolar dos nosos nenos é a culpa dos xitanos amantes. Pero o ministro quizá debería pensar que é a súa responsabilidade, a dos profesores racistas e o sistema antigitano en xeral. Segundo datos do Ministerio de Educación, o 67% dos xitanos e xitanas fracasaron na escola. Si fose o 67% dos nenos, o ministro organizaría reunións, falaría cun e outro, e os membros da comunidade educativa pensarían que algo se está facendo mal e tratarían de arranxalo. Pero como eses nenos son xitanos, bótannos a culpa, amoi.

Tamén sufrides racismo nos centros de saúde, non?

Si, a institución médica é racista e tratan de enganarnos, de convencernos. Ofrécennos hormonas, non quedemos embarazadas, porque, por suposto, que faremos co tres nenos? Bo, pois si quero ter tres nenos, é asunto meu, non os vai a educar el. Educareinos eu mesmo, nós. E non é só o sistema sanitario, senón tamén os servizos sociais, a policía e o sistema de xustiza. Si vas ao Servizo Social e solicitas alí a subvención que che corresponde por vivir en calquera cidade, pregúntanche cantos nenos tes e por que tes tantos, e si tes tantos nenos e como crías, etc. Pola contra, si unha muller payo ten dez nenos, é do Opus Dei, e non hai ningún problema. Ou si, no outro extremo, unha muller payo ten catro nenos e os cría mediante un método alternativo e non os manda á escola porque fai home schooling e non se que, parécenos xenial.

Tanto Nicolás Jiménez como el escribiron un artigo sobre o racismo xitano e elaboraron unha extensa listaxe de exemplos sobre como leva a cabo no Estado español. Moitos dos exemplos teñen que ver coas leis: por exemplo, a falta de recoñecemento do pobo xitano.

Si, ou por dar outro exemplo, tampouco recoñecen a nosa bandeira. Que pasa si quéimase unha bandeira española? Vas ao cárcere, es etarra. Con todo, si quéimase a bandeira xitana, non pasa nada, pódese queimar, pódese abrir nas redes e non vai pasar nada. Iso é un recoñecemento tremendo, e non só ocorre en España, aquí tampouco se recoñece a nosa bandeira. E, na miña opinión, aquí… Bo, eu non vos vou a dicir como tedes que facer as cousas, pero se queremos ser doutra maneira, hai que facer as cousas doutra maneira.

Aquí deberiamos ter máis sensibilidade?

Por suposto, polo idioma, pola identidade… Se vivise aquí militaría en EH Bildu, polo recoñecemento dos pobos. Creo que aquí podemos ter grandes aliados.

O racismo sistémico contra a poboación xitana non é unha cuestión de onte no Estado español. Tomei este dato do voso artigo: “En 1749 sucedeu algo que hoxe chamariamos un intento de xenocidio: todos os xitanos foron apresados, homes, mulleres e nenos. Os homes foron enviados aos arsenais da mariña a facer o necesario e as mulleres ás casas de misericordia, tamén a traballar”. Pero sobrevivistes. Que estratexia de resistencia utilizastes?

Antes de chegar á pregunta, quero mencionarlle outra cousa. En 1749 produciuse en España unha gran redada contra os xitanos. Chegou a Euskal Herria un pouco máis tarde, pero cando as autoridades recibiron a carta da redada, responderon: Pero para que imos facer a redada, porque aquí xa non queda ningún xitano! No País Vasco fíxose unha limpeza étnica enorme, moito máis dura que noutros lugares.

Devandito isto, na época da redada os xitanos fixeron unha gran resistencia, e as mulleres fixeron o máis importante. Por suposto, só recibimos o que se documentou. Manuel Martínez Paya estivo investigando iso, e como é un gran aliado, pásame datos. As mulleres xitanas detidas en todo o Estado foron reunidas en tres casas de misericordia: Zaragoza, Cataluña e Denia. E as mulleres de Zaragoza fixeron unha gran resistencia. Querían obrigalos á misa e a lavar e coidar aos enfermos, que se fixeron trizas e espíronse. Fixeron de todo. Temos moitas estratexias de resistencia e virían moi ben ao feminismo, así que xa o sabedes!

Escribe en varios medios e denuncia o racismo racista contra os xitanos. Como che recibiron os lectores?

Moi ben. Sei que ultimamente estiven un pouco duro, pero escribo perseguindo as entrañas e os impulsos. Escribo cando me desbaste algo e non podo escribir sen sentir o que escribo. Non son xornalista, escribo artigos de opinión e ás veces penso que quizá debería escribir con máis calma, porque me parece que podemos e deberiamos ser aliados. Pero sempre me acusan do mesmo e estou aburrido. Sempre me din: non vos integrades. E eu contéstolles: grazas, paréceme un eloxio. Porque somos unha alternativa, unha das poucas alternativas ao modelo social vixente na actualidade, e quero que a esquerda e o feminismo trátennos como aliados, e o independentismo, porque me parece unha loita moi importante, eu son un nacionalista xitano. Hai moito que aprender, e podemos ser aliados e loitar xuntos contra este sistema que nos oprime.

Para terminar, unha pregunta sobre as preguntas. Realizou algunhas entrevistas: hai algo que nunca lle preguntaron e que lle gustaría que respondese?

Mire, gustaríame facer persoalmente unha entrevista a un payo e preguntarlle por que o sistema pallaso oprímeme . Por que é un sistema pallaso? Non cre que deberiamos construír unha alternativa?