A situación dos camareiros de piso que traballan na limpeza das habitacións dos hoteis é cada vez peor. Nos últimos anos produciuse un importante aumento do número de traballadores subcontratados. O persoal contratado polo propio hotel traballa agora para empresas subcontratadas: o mesmo traballo, en condicións máis desfavorables. Cobran 2,5 euros por cada habitación que limpan e cobran 800 euros ao mes, no mellor dos casos, incluídas as pagas extras. A cambio, traballan 1.800 horas ao ano.

“Segundo un recente informe da patronal, en breve o 60% dos hoteis do estado estará subcontratado”, explicou Mari Cruz Elkoro. O dato parécelle preocupante: “Desta maneira as empresas conseguen reducir os gastos. Empeoraron as condicións laborais da xente”. Sonia San Vicente cre que lles salgue “moi barato” subcontratar aos limpadores: “A cambio dunha remuneración que está moi preto do salario mínimo obrigatorio, pon a unha persoa a traballar a dúas ou tres persoas”. Elkoro engadiu que teñen contratos de alta inestabilidade, “dan altas e baixas por hora e por día e nalgúns casos pagan por unha habitación limpada”.

O representante dELA advertiu de que as empresas subcontratadas han creado un gran negocio: “Á fin e ao cabo, logran que o Convenio de Hostalaría non se aplique en ningún lugar, xa que, ademais da limpeza, están a subcontratarse outros postos de traballo dos hoteis, por exemplo, persoal que traballa no restaurante ou na recepción”. En Donostia-San Sebastián, por exemplo, hai hoteis nos que todos os servizos están subcontratados.

Elkoro considera imprescindible garantir o Convenio de Hostalaría, pero para iso hai que facer fronte á empresa e os traballadores que están nunha situación de vulnerabilidade non é fácil: “As familias monoparentais, migrantes ou persoas en situación económica extrema son as que máis contratan”.

Por outra banda, engadiu que non hai que esquecer que a maioría das persoas que traballan neste sector son mulleres: “Iso tamén ten que ver directamente coas malas condicións da profesión”. De todos os xeitos, San Vicente apunta que cada vez son máis os homes migrantes na súa empresa: “Onde antes non eramos máis que mulleres, agora tamén hai migrantes homes, pero a característica común dos traballadores é que a maioría das persoas atópanse en situación de vulnerabilidade”. A pesar das malas condicións, os traballadores atópanse con dificultades para abandonar o seu traballo: “Dalgunha maneira píllanlles”.

As Kellys, vías abrasivas

Para denunciar esta situación, en 2014 varios empregados dos hoteis de Bilbao crearon a asociación As Kellys, que opera no Estado español. “Os sindicatos do Estado non tiveron en conta as reivindicacións das traballadoras de limpeza dos hoteis e por iso xurdiu a Asociación As Kellys”, explica Elkoro. ELA ten a maioría sindical dos traballadores dos hoteis de Gipuzkoa e Bizkaia e aquí están a negociar con eles. O representante dELA subliñou que a pesar de que a Asociación As Kellys realizou un gran traballo de concienciación e visibilidade, ten grandes dificultades para levar as súas reivindicacións a nivel de negociación: "Non son un sindicato, son unha asociación e iso limita moito as cousas. Doutra banda, aquí estamos a debater sobre a limpeza de catorce ou dezaseis habitacións ao día nas mesas de negociación, aí puxemos os límites. A Asociación As Kellys, pola súa banda, está a discutir os cocientes mínimos de entre 25 e 30 habitacións. A situación é moi grave”.

Unha das formas de mellorar as condicións dos traballadores é facer cumprir o Convenio de Hostalaría ás empresas subcontratadas: “Si o persoal subcontratado ten as mesmas condicións que as contratadas polo propio hotel, ao hotel faráselle máis caro subcontratar que contratar aos propios traballadores”. Este é o motivo principal da subcontratación: a redución de gastos. “Si contratas unha empresa para limpar as habitacións dos hoteis e esta paga unha miseria aos limpadores, e ademais, si limpan unha chea de habitacións por persoa, aforras gastos”.

Uns poucos conseguiron aplicar o Convenio de Hostalaría

Hai catro anos, San Vicente e os seus compañeiros comezaron a contactar co sindicato. Despois de varias negociacións di que conseguiron avances: “Aplicarannos o Convenio de Hostalaría e si algunha vez a empresa abandona o hotel, pasaremos a ser empregados directos do hotel”. Alégrase do conseguido, antes de que fose imposible imaxinar un logro semellante: “Até hai catro anos a empresa non nos permitía inscribirse nos sindicatos, nin a ninguén mostrarnos o noso contrato laboral, entón démonos conta de que era o noso dereito e empezamos a relacionarnos coa rede sindical”. Con todo, sabe que a situación non é a mesma para todos os traballadores: “Os traballadores cambian moito de lugar para non crear redes entre eles. Mantivéronnos no mesmo sitio, e unímonos e loitamos polos nosos dereitos, agora aprenderon dese erro, e non creo que máis deixen formar as redes dos traballadores”. Niso coincide tamén o sindicato ELA: “Constant cambia de centro aos seus traballadores para evitar a consolidación da relación laboral. Por exemplo, o Hotel Barceló contaba cun contrato fixo con catro traballadores para a limpeza de 350 habitacións. A véspera da folga a empresa Constant converteu algúns contratos temporais en indefinidos, pero moitos outros seguen en situación irregular”.

Con todo, San Vicente di que mellorar as condicións de traballo é moito máis que aumentar o soldo: “O noso traballo é moi duro. Limpamos ao redor de dezaoito habitacións ao día e temos que soportar un gran peso. Ademais, teño compañeiros que limpan 25 ou 30 habitacións ao día, é inaceptable”. Elkoro di que ese é o seguinte punto que quere traballar o sindicato: a saúde dos traballadores. A asistencia ou baixa á mutua está moi mal vista: “Ademais, corres o risco de perder o traballo”. San Vicente está satisfeito cos avances conseguidos nos últimos meses, pero sabe que terán que seguir traballando: “Conseguimos asinar o Convenio de Hostalaría, agora falta executalo”.

Exemplo diso foi a folga indefinida iniciada o pasado 2 de novembro polos traballadores de limpeza das habitacións dos hoteis NH e Barceló de Bilbao. As direccións de ambos os hoteis, facendo caso omiso do dereito de folga dos traballadores, contrataron o servizo dunha empresa externa para substituír aos folguistas. ELA considera inaceptable: “Deixan aos traballadores sen defensa e a Dirección de Traballo e Inspección non toman medidas”.

Consideran importante a concienciación dos propietarios e usuarios dos hoteis. Elkoro di que os hoteis non queren ser responsables das malas condicións que as empresas subcontratadas pon aos seus traballadores: “Dinnos que eles non teñen nada que ver en iso”. ELA móstrase crítico coas institucións públicas: “Un responsable do Goberno Vasco cre que a folga é un foguete, porque cortou a imaxe de MTV-Bilbao. Talvez por iso, o Goberno Vasco non actúa con celeridade cando estes hoteis substitúen aos folguistas e vulneran o dereito á folga. O que sobra para as nosas autoridades non é a explotación, senón a organización e a mobilización”.

En canto aos usuarios, San Vicente cre que hai de todo: “Algúns usuarios deixábannos mensaxes de ánimo durante a loita dAs Kellys, a outros, por suposto, non lles importa nada”. Pero á hora de elixir un hotel os usuarios teñen en conta as condicións dos empregados? Elkoro explica que a asociación As Kellys tiña entre mans un proxecto: “Querían crear unha aplicación para mostrar que hoteis cumprían os mínimos dereitos económicos, sociais e morais e cales non”. A San Vicente parécelle unha boa idea, aínda que está convencido de que non lles deixarán facer iso. A asociación española tamén realizou un documental: Hotel Explotación: As Kellys. A autora é Georgina Cisquella e o seu obxectivo é concienciar e visibilizar a realidade dos camareiros de piso dos hoteis. Elkoro e San Vicente están ansiosos por ver. Mentres tanto, seguirán na rúa loitando polos seus dereitos e pola liberdade dos presos.