A señora Mekkia Mahdi exerce de médica no Aslam, no nordés de Iemen. Cando lle pregunta Christoph Reuter, de Der Spiegel, atopa ao doutor tentando salvar a un neno de 11 anos que ten o peso dun bebé recentemente nado: “Non entendo o estrépito que causou o asasinato de Jamal Kaxoggi no mundo, porque mentres tanto millóns de nenos e nenas iemenís sofren deles sen que ninguén se preocupe”. Esta mesma semana un neno morre cada día nesta terrible situación.

Wikipedia, unha das fontes máis fiables no relato dos conflitos, afirmaba a mediados de novembro que desde 2015 até hoxe en día na guerra de Iemen morreron 57.538–80.000 persoas. Nesa cifra están contabilizados ademais dos militares e os combatentes caídos nos combates, 6.592 civís atacados por ataques militares e 500 civís procedentes de Iemen de Arabia Saudita. Só para 2017, segundo a ONG Save the Children, máis de 50.000 nenos mortos de fame e 2.310 persoas mortas de cólera foron trasladadas ao hospital. Con todo, o 21 de novembro Save the Children revisou a cifra de nenos asasinados e elevouna até 85.000, 30.000 máis que en 2015. Ademais dos falecidos, 49.960 persoas resultaron feridas e 3.154.000 fuxiron das súas casas en Iemen, que conta cunha poboación de 24 millóns de habitantes.

Os conflitos armados dentro de Iemen comezaron en 2004, pero en 2015 converteuse nunha auténtica guerra civil internacional, cando os rebeldes huthis apoderáronse da capital de Sanaa e participaron en apoio do lehendakari Mansur Hadi, expulsado por eles, Arabia Saudita, seguido polos emiratos árabes Senegal, Marrocos, Sudán e Qatar, ademais da guerra privada estadounidense. En Iemen, os islamitas de Ansar Ao-Sharia tamén estaban a tomar forzas, polo que se produciron o envío de avións e tropas por parte de Gran Bretaña, Estados Unidos e Francia. Sauit e os seus socios, pola súa banda, denuncian que os huthis xiítas reciben axuda por parte de Irán, que é o país onde viven.

Á fin e ao cabo, os fíos confusos da xeopolítica fan irreparable o que comezou a guerra civil de Iemen. Un detalle importante: A ONU ten como autoridade lexítima ao goberno de Mansur Hadi, que foi apoiado polos sauditas. Os intentos de negociación levados a cabo até agora fracasaron. O último, o pasado mes de setembro, foi organizado polo mediador da ONU, Martin Griffiths, aproveitando a mobilización das mulleres de Iemen en Xenebra (Suíza). Con derrota de novo: Hadi desdeñou a oferta de Griffith –a pesar de que enviou unha ampla delegación a Suíza–, os huthis non se explicaron porque a ONU non lles garantía a seguridade de volver a casa enteira… e as mulleres que chegaron de Iemen a Xenebra foron mantidas nun recuncho.

A escaseza de vexetación que albergaba o deserto iemení na beira do mar viuse seriamente afectada pola guerra. Por unha banda está o afundimento da agricultura, en parte debido a que os militares e os combatentes de ambos os lados fixeron un esforzo especial para destruír os campos controlados polos opositores. E doutra banda, o 90% dos alimentos que ten que traer de fóra está bloqueado por terra, aire e mar... Como consecuencia de todo iso, 13 millóns de iemenís dos 24 millóns pasan fame e 6 millóns están en perigo de que se lles escape ningún alimento.

Outro problema grave é a falta de auga. Nunha terra naturalmente árida, os seus efectos acumúlanse como unha roda tola, o quecemento do clima, o esgotamento dos acuíferos por falta de choivas e a salinización das augas subterráneas. Na guerra, ademais, destruíronse moitos encoros e depósitos, ademais de reducir a auga, que se encareceron. As organizacións internacionais non conseguen paliar esta carencia: 20 millóns de persoas teñen tanto auga limpa como unha rede de sumidoiros limpa.

Nin un médico, nin un medicamento... a quen dirixirse?

Mencionouse moito a responsabilidade de Estados Unidos no desastre de Iemen, pero os europeos tamén temos motivos para perder o soño: Os países da Unión Europea han vendido desde 2015 armas por valor de 76.062 millóns de euros a Arabia Saudita e a Emiratos Árabes Unidos, segundo o Middle East Eye. Esta cifra multiplica por 55 o diñeiro que eses países achegaron ao plan de axuda humanitaria da ONU para Iemen.

Aínda que varios gobernos europeos xa ordenaron paralizar a venda de armas para os sauditas, Alemaña e Dinamarca son os únicos países que fixeron isto até agora. Gran Bretaña, Francia e España seguen facendo business as usual; é dicir, que as compañías vascas de armería seguen alimentando a guerra iemení de novo, como Sener e SAPA.

Para empeorar aínda máis a situación da poboación, a tremenda anulación da moeda de Iemen, que hoxe costa unha cuarta parte do que valía a Real en 2015, encareceu moito os alimentos, os combustibles, a auga e os medicamentos. Sucedeu en gran medida porque o presidente Hadi, acompañado por sauditas, desarticulou o Banco Central de Iemen co pretexto de apropiarse da súa totalidade. Aínda que pareza mentira, até entón o banco público garantía os soldos de 1,2 millóns de funcionarios, é dicir, a vida de seis millóns de persoas. O Banco era a última institución que mantiña ao país sen afundilo por completo. E explotaron.

Agora Iemen, do mesmo xeito que os membros da ONG, advirte aos xornalistas de que os cidadáns non teñen onde acudir para atender a enfermos e feridos. O correspondente de East Eye, Middle East, enviou a súa crónica bruta desde Hodeidah o 5 de novembro: “Os iemenís desesperados marcan aos seus nenos traumatizados con ferro candente”.

Hana Absi, de 12 anos, volvía da escola a casa cando o 14 de outubro un obús explotoulle nas proximidades. Rodeado de cadáveres ensanguentados, perdeu o coñecemento. Desde entón vive baixo un duro trauma psicolóxico. O pai maior non cobrou un soldo nos dous últimos anos, non teñen diñeiro para comer decentemente, moito menos para viaxar até un hospital a distancia. Ama Wala, como tantos outros, considerou ao neno como a última opción para marcalo con ferro, seguindo o vello proverbio árabe: “Último remedio, marcar con ferro”.

“A anciá –di a nai- quentou o ferro até a altura e puxo o ferro sobre o ventre da súa filla. Ana chorou con forza e dábame mágoa. Logo púxolle crema de dentes para aliviar a súa dor. (...) Non creo que marcar sexa un tratamento, senón engadir un segundo máis duro á dor anterior, para quitar pensamentos negros aos nenos”.

Os médicos de Iemen advertiron dos perigos destes métodos antigos. Walaa tamén pide que os nenos traumatizados sexan atendidos polos médicos. Pero nin el nin moitos outros teñen outra opción ao seu alcance.