Que é o que che levou a afiliarche ás Brigadas Vermellas?Na
década de 1970 tivemos en Italia un movemento de antagonismo social forte e forte, ao unirnos traballadores e estudantes das grandes fábricas do norte. Os grupos de esquerda extraparlamentarios realizaron fortes pelexas para esixir melloras sociais e sufriron unha represión brutal. En 1969 produciuse a maior parte das horas de folga nas fábricas: dous millóns. Ese mesmo ano, un artefacto explosivo causou dezaseis mortos nun banco de Milán, coa clara intención de atemorizar ao movemento e obrigarlle a cambiar de estratexia. Tratábase de atribuír aos anarquistas esta acción, aínda que estaba claro que a levaron a cabo os fascistas seguindo as directrices das institucións do Estado. Isto fortaleceu aínda máis as nosas conviccións: que non se podía crer na democracia burguesa porque eran uns asasinos. Chegaron máis artefactos: En Brescia, nunha asemblea sindical, nos trens… Era un terrorismo dirixido á xente común.

Doutra banda, o Partido Comunista aliouse coa Democracia Cristiá, é dicir, co partido da patronal, e como consecuencia diso, o movemento revolucionario sufría cada vez máis acoso (ameazas de morte, asasinatos…) e pecháronselle todas as vías de oposición. De aí o salto á loita armada.

Como ocorreu este salto?En
1970 as Brigadas Vermellas (BG) iniciaron accións contra os responsables das fábricas. Outras formacións extraparlamentarias de esquerda tamén comezaron a discutir sobre a necesidade da loita armada. En 1973, Potere Operaio, o grupo ao que militaba eu, se desmoronó debido ás contradicións provocadas pola constatación de que todos os ámbitos de actuación dun grupo legal estaban esgotados. O mesmo ocorreu con Lotta Continua. En 1974, as Brigadas Vermellas saltaron á estratexia e secuestraron ao xuíz Mario Sossi. A xente odiáballe porque impuña duras penas de cárcere por delitos políticos e vulgares. Con esta acción comezou a fase de “ataque ao corazón do Estado”. Os traballadores das fábricas eran os protagonistas desta estratexia revolucionaria, o eixo central da revolución era atacar ao Estado. Entón decidín entrar nos BG.

E seguen vixentes as razóns que vos impulsaron a loitar?As
causas son aínda máis contundentes, xa que a situación é peor que entón. Pero agora falta algo que tiñamos entón: un obxectivo revolucionario que une á xente e ás institucións. Porque a derrota do século pasado non foi só nosa, senón a de todos os que fixeron a revolución (Vietnam, China, Unión Soviética…). E agora vemos que a situación política e social vai a peor, pero non temos forza política para afrontala, sen o entendemento de que nos volverá a unir.

Non paréceche que o maior fracaso do século XX non foi tanto o desmantelamento das institucións e proxectos revolucionarios, senón o feito de que un mundo distinto non é posible e que pasou de querer cambialo todo a mendigar minuciosas melloras?
Totalmente. O fracaso principal non foi material, senón mental. É imposible abrir o camiño á revolución se non tes claro que outro mundo é posible, e esoutro mundo era para nós a construción do socialismo. Si, ese camiño fracasou, e agora temos que mirar atrás para saber onde se cometeron os erros. E refírome aquí ao modelo de sociedade que queremos crear. Porque actuamos baixo a influencia do concepto de historia que se desenvolve linealmente, pensando que o que vén será mellor que o anterior. Con este enfoque lineal habemos devorado a lóxica capitalista do progreso, a lóxica da acumulación de riqueza e das crecentes necesidades, esquecendo que esta acumulación se realiza a costa do roubo e explotación de pobos que non eran capitalistas, en beneficio duns poucos e en prexuízo da maioría. En Occidente temos que cambiar a nosa visión do progreso, por tanto, en liña co que dixo Walter Benjamin: que era posible que algunhas cousas da historia non ocorresen e que o que non sucedeu podería suceder máis adiante.

Vostede foi xefe dunha organización armada, nunha época na que as mulleres tiñan moita menos presenza que agora.
Cando entrei nas Brigadas Vermellas, en Italia estaba a producirse o auxe do movemento feminista e moitas das mulleres que durante anos militaban nos grupos de esquerda fóronse aos grupos feministas. Eu criticé moito ese camiño porque me parecía unha loita interclasista, pacifista e elitista. Pareceume unha especie de traizón por parte dalgúns dos meus compañeiros.

A miña experiencia como muller na loita armada foi moi boa. Non porque as Brigadas fosen mellores, senón porque cando estás nunha situación que leva á vida en xogo, os roles teñen un efecto moito máis baixo. E é moi significativo o gran número de mulleres militantes nas Brigadas. A porcentaxe de mulleres que participaron na loita armada era moito maior que na política institucional, coas súas cotas de xénero, porque na loita armada as mulleres sentían que podían facer política directamente, sen depender dos homes nin estar na segunda liña.

Iso tamén ocorre no cárcere. Cando están en prisión, as mulleres non teñen que xogar o papel de nai ou esposa e, paradoxalmente, viven unha especie de liberación e empezan a facer cousas que antes non facían.

Nun artigo sobre as vítimas dicía que “o tema das vítimas está a converterse nun oficio censurador. Nega o contexto para a contraposición metahistórica de vítimas e verdugos e quere o monopolio da reconstrución da palabra e a historia”. Que di das vítimas que se converteron en suxeitos políticos? Este ano cúmprese o 40 aniversario do secuestro de
Aldo Moro e neste corenta anos creouse un relato novo en Italia e noutras partes do mundo que abandonou a historiografía sobre fontes e documentos e puxo no centro a memoria individual. A memoria individual é moi interesante porque non é abstracta e supera os ríxidos límites da reconstrución histórica. Pero tamén é certo que a historia non se pode completar coa dor, o baleiro, que as vítimas sentiron, senón que se deixa de falar dos fenómenos para falar do que un sentiu. Todo o foco ponse nas consecuencias e as causas escóndense, levándoo todo a un plano moral entre o ben e o mal, o contexto dos feitos abandónase totalmente.

No seu libro di: “Eramos moitos e non estabamos sós”. Falas dun suxeito colectivo, da conciencia de formar unha colectividade. Como ve o suxeito individualizado atomizado que triunfou na actualidade? Na década de 1960 produciuse un fenómeno
moi curioso: Gran parte dos traballadores do sur de Italia chegaron ás fábricas do norte, sen conexión cos grandes partidos e sindicatos e sen cultura da mediación. Paralelamente, os fillos dos traballadores comezaron a chegar masivamente á universidade. E o seu obxectivo non era facer carreira, senón utilizar a educación para a liberación da súa clase. A unión desas dúas forzas deulle forza ao movemento e grazas a iso mantívose tanto en Italia e tivo unha sombra tan longa. Hoxe en día preséntannos o 68 coma se fose un tema de mozos, flores e música, e non o que realmente foi: un conflito de clases. Nós tiñamos claro que pertenciamos a unha clase e loitabamos en nome e en favor desa clase.