“É o inverno de 2014 e non somos do todo felices” é o primeiro poema que comeza co fanzine Zoria. Pasaron catro anos desde entón. Cambiou algo?

Todo segue igual. Xa non seremos completamente felices nin totalmente desgraciados –iso é o que acaba o poema–, salvo que esteamos a piques de suicidarnos algunha vez. Unha cousa aumentou desde entón: a necesidade de ser feliz. A presión é brutal.

Cambiou a vosa actuación neste catro anos?

Nunhas cousas si, noutro non tanto. Musicalmente melloramos algo, porque o meu irmán aprendeu a tocar a guitarra. Desde o punto de vista estético, seguimos igual: el sobe ao escenario con aspecto militar soviético e eu, disfrazado de parisiense, coma se fose un poeta bohemio. Os poemas tamén cambiaron, por suposto. Incluímos moitas noticias na actuación. A maioría dos que lemos agora non están no fanzine.

“Non comín moita poesía, pero que ao facer a caca tamén haxa mal cheiro, por favor”, dicides, por baixo da poesía común poemas.

Nunca fun lector de poesía. Tampouco agora. Dicía Jorge Oteiza que para exercer unha disciplina artística é imprescindible coñecer o que fixeron os demais, para logo construílo ou destruílo. Non é o meu caso, e seguramente podería enfadarme con Oteiza. Eu sempre o tentei. Se algo me gusta, gústanme os autores que dan un toque punk aos poemas. Bukowski, por exemplo, conta contos chineses moi elegantes. Un poema ten que ferir, ten que facerlle sentir algo nas entrañas. Ten que descubrir as súas contradicións. Onte alguén me dixo: "É curioso, tío. Todos estivemos criticando desde o escenario e, con todo, gustounos, aplaudimos”. Iso é o que queremos conseguir, tocar algo.

De todos os xeitos, non diría que só botades o aguillón fóra. Todos os poemas son atravesados por un ton bastante autocrítico.

A separación entre a miña e o público é que eu recito e eles escoitan. Fóra de aí, somos parecidos. Fixemos reflexións parecidas, estamos en movementos parecidos, temos prácticas parecidas... Cando digo algo, digo algo de todos. O que veña ouvirnos non ouvirá moito das bolboretas nin das flores.

No seu lugar, “patriarcado”, “capitalismo”, “clase media”...

Son conceptos habituais nos ambientes nos que nos movemos. Ese é o noso ámbito, e de aí veñen os que se achegan a escoitarnos. Fixemos moitas actuacións, e dámosnos/dámonos conta de que o maior feeling conseguímolo con este tipo de público: xente de movementos populares, sensible aos cambios sociais, que cree na participación e na horizontalidad, feminista, bastante estudada, mellor se pasou pola universidade –bo, si é enxeñeira quizá non–, de “clase media” –entre comiñas, é un concepto despistable–, que leu algúns libros de ensaio, euskaldun, sobre todo branco, con capacidade de compra.

Literato?

Se facemos unha enquisa, creo que os literarios serían unha minoría. Unha vez fixemos unha actuación na Casa de Cultura de Oñati, na mesma biblioteca. A maioría dos que viñeron –salvo algúns coñecidos– eran mulleres. E creo que esas mulleres relacionan a poesía con outra cousa que coa nosa linguaxe crúa e ácido... e, bo, que estaba a dicir?

Que hai poucos literatos entre os vosos seguidores.

Bo, a literatura entendida sobre todo como a novela, a poesía e esas cousas. Pola contra, o que non leu o ensaio, o que non fai moitas reflexións político-sociais, non nos vai a entender moito.

Non vos vin en festivais nin noutros eventos do mundo literario, por iso mencionábavolo.

É verdade, nunca pensei niso. Nós traballamos en gaztetxes, bares, festas, txosnas, encontros...pero dos festivais de literatura non nos chamaron. Non sei por que, quizá non o facemos.

Si miramos o fanzine, aparecen máis nomes: Kropotkin, Stalin, Foucault… É evidente a influencia da tradición comunista.

Si, entre outros. Entras nos movementos do Batxillerero, les mil mensaxes contra o capitalismo, non entendes nada, pero sabes que hai alternativas, sexan comunistas, sexan anarquistas... Dábame conta de que había xente facendo propostas para cambiar todo isto, e tiña moitas ganas de descubrir eses mundos. Empecei a ler libros clásicos de marxistas, de anarquistas... Logo, aos poucos, tamén outras cousas: as cuestións de sociología, a historia, a filosofía, a economía... diso alimenteime. Son un tipo moi racional e ese mundo é o meu mundo. Pola contra, sinto un pouco perdido. Por exemplo, no que se refire aos sentimentos ou ás relacións humanas, teño grandes carencias. Parézome un pouco a Sheldon Cooper, do Big Bang Theory.

Ah, si?

Bo, a parella dimo. Sheldon é bastante extremista, pero teño algúns toques. Ultimamente estou a tentar ter en conta os sentimentos e esas cousas en lugar de ser tan racional. Atender ao corazón, etc. Cando asistín a xornadas como a de hoxe [refírese á acampada organizada por Terras Libres], sempre acudía a actividades intelectuais: conferencias, mesas redondas... Agora, en cambio, dedícome á cociña, a servir comida e cousas así. Son moi malo para as cousas prácticas, tamén para o día a día. Son un home e, por suposto, ten razón. Estou niso e a parella está a axudarme moito. Apréndese moito a través do choque, do conflito...

Nas súas actuacións, unha comunidade reúnese para escoitar os seus poemas sobre as súas prácticas e valores cotiáns. Pode ter algo de liturxia?

Temos unha contradición, a mesma contradición que todas estas actuacións: o entablismo. Nós faciamos algo no estrado e os demais observaban. Nós activos, e a maioría reservada a ser pasivos, aplaudidos e risas. Hai modelos que garanten a participación de todos, e repensar o formato non estaría mal. De cando en vez xorden momentos de ilusión cando nos relacionamos co público. Onte, nun momento, alguén dixo “hoi, hoi, hoi!” –Iso, iso, iso!–. E contestei “vexo que no público hai skinheads... tranquilos, nós estamos a favor dos skinheads. Ou non”. A xente quedouse fóra de xogo. Gústanos provocar aos oíntes. Por exemplo, un poema noso cuestiona o concepto mesmo de aplaudir. Despreza os aplausos e termina dicindo “a ver se agora vos atrevedes a aplaudir”. Animamos aos oíntes a que cuestionen o que lles toca facer por si mesmos.

É a poesía un martelo?

Non vou dicir que non, pero entre os que fan ese discurso hai un compoñente importante do ego. En comparación coa música: Os de Non Servium dixéronlle nunha entrevista: “O que facemos é un instrumento de loita”. Creo que é unha bobada dicirllo. Gústalles facer música, detrás teñen a moita xente dicindo que son de Cristo, e ademais de sentirse en grao sumo cristián, parécelles que están a militar facendo iso, “mirade o que nós estamos a achegar”. Non direi que os artistas non sirvan para nada, pero moitos esaxeran. A arte ten a súa importancia, pero non é esencial para a revolución. A importancia está noutros lugares. Fundamentalmente na ordenación. Só con música e poesía radical non vas a ningunha parte.

Di vostede que moitos artistas viven nunha película que eles mesmos créense?

Mire, a min afectoume moito o punk, aínda ouzo moito. Pero todo está relacionado co ego. Todos estamos cheos de medo, a todos gústanos ter unha identidade, formar parte dun colectivo. Entón, hai xente que entra nesa identidade punk, pero nada garante que por iso sexa autocrítico, que faga un cambio real, que se desenvolva persoalmente... Gran parte do punk converteuse en conservador, tanto no seu contido como na súa forma de facer. Observas un pouco e a pregunta acéndese: “que sentido ten facer ese día?”. A xente que anda por aí está a gusto niso. Ademais, a miúdo todo é moi insulso. Uns facendo ruído no escenario, outros abaixo, non se poden comunicar entre nós, e namentres drogarse. Neste modelo hai que reflexionar.

Linlles que a cultura máis consumida esconde a realidade.

Películas, literatura, obras de teatro, poesía, música... Unha porcentaxe elevada reproduce valores que se corresponden co modelo social dominante actual. Pero bo, se seguimos repetindo a fórmula actual, quizais a nós tamén nos chegue un momento no que a nosa aposta se converta en conservadora. Dentro de 30 anos unha nova xeración de xornalistas criticaranos dicindo que somos conservadores. Pero aínda non estamos aí. Así que tranquilo, non pasa nada, todo vai ben (rindo).