En maio deste ano tivemos coñecemento por primeira vez da estratexia Beterri km0, na presentación realizada en Hernani polos impulsores do proxecto. Hernani, Urnieta, Usurbil, Astigarraga, Lasarte-Oria e Andoain conforman a comarca de Gipuzkoa co obxectivo de dar un impulso ao consumo de produtos locais. Pero, como conseguilo? A Asociación de Desenvolvemento Rural Behemendi, a leira de Karabeleko, a asociación Ximaurpila e as cooperativas Hiritik At e Tapuntu comezaron a traballar conxuntamente para buscar respostas á pregunta. O proxecto Ta Punto encárgase da área de comunicación e a cooperativa Hiritik At leva a dirección técnica.
O técnico de desenvolvemento da comarca de Beterri-Buruntza, Andoni Egia Olaizola, explicou que o proxecto arrincou fai tres ou catro anos: “A Asociación Behemendi fixo entón unha hipótese: na comarca había cada vez máis produtores que traballaban en agroecología e de face ao futuro podían xurdir problemas para comercializar os produtos”. Déronse conta de que a canle de comercialización que tiñan até entón funcionando, como a distribución de cestas, tiña límites e empezáronse a buscar novas oportunidades.
Moito máis que unha marca
Por unha banda, Beterri km0 pódese entender como unha marca que facilita a identificación dos produtos locais. “Creouse unha marca cun nome e uns soportes. Temos adhesivos, por exemplo, para identificar as tendas e os produtos que teñen produtos locais”, explica Mikel Olaiz Garmendia, membro da cooperativa Ta Punto. Un dos obxectivos do proxecto é ampliar a oferta de produtos locais nos comercios e restaurantes da comarca. Para iso crearon un catálogo de produtores da comarca, que pon a disposición dos distribuidores prezos e información para facilitar o acceso aos produtos locais.
De todos os xeitos, Beterri km0 é un proxecto que vai moito máis alá da mera marca. Os impulsores quixeron reflexionar sobre o sistema de distribución dos produtos locais. Ademais de tendas e restaurantes, onde se poden ofrecer máis produtos locais? Neste labor de identificación atoparon unha boa opción: comedores colectivos.
Produtos locais en comedores públicos
“Si queremos promover o consumo de produtos locais e a administración pública debe ser pioneira e exemplo, imos canalizar o consumo de produtos locais desde a administración pública”. Con esta idea, comezaron a analizar as licitacións dos espazos públicos da comarca que contaban con comedores: “Coas licitacións adxudícanse comedores públicos a unha empresa, pero aí hai cláusulas ambientais”, advertiu Egia. As licitacións que finalizaban a curto prazo estableceron cláusulas ambientais e condicionaron a produción dos produtos que se ofrecen nestes comedores a ao redor de 25 quilómetros de distancia.
De momento, nos comedores da residencia de anciáns de Hernani, o polideportivo e o centro de día xa están en marcha os menús compostos por produtos locais. “Na residencia de anciáns de Hernani, por exemplo, ofrécense 200 comidas ao día e 130 ceas. Son máis de 50.000 menús ao ano”, calculou o técnico da comarca. Nos comedores das escolas infantís de Hernani e Usurbil e da Escola Infantil Municipal Galardi de Andoain tamén ofrecen produtos da comarca durante as comidas. En palabras da verdade, “o obxectivo é promover un consumo maior que a produción, para logo buscar novas terras e abrir as portas a novos produtores”.
Censo de terras e formación de produtores
Unha vez que o consumo de produtos locais aumenta, o que xa está a pasar coa demanda de comedores públicos, os membros do proxecto saben que a oferta de produtores da comarca actual vai quedar reducida. Con todo, ven que é unha oportunidade. “Con Behemendi estamos a elaborar un censo de terras –di Olaiz- para identificar os solos públicos e privados dispoñibles na comarca e polos a disposición de novos produtores”. Polo momento, ocuparon dúas hectáreas en Astigarraga e Andoain, e en total crearon catro postos de traballo.
Koldo Huegun Zapirain, produtor de pitos: “A alimentación, iso si que é unha acción política. Só un 5% do que consumimos en Euskal Herria é producido alí, aí está o problema”.
A formación foi moi importante no proxecto Km0 de Beterri. Nos próximos meses ofreceranse varias sesións a produtores da comarca, xa sexan maiores ou novos: algunhas relacionadas coa sustentabilidade da produción –agricultura orgánica, biofertilizantes…– e outras relacionadas coa empresa e a mercadotecnia para que os proxectos sexan viables no marco da economía social e transformadora.
Resumindo o proxecto: “Fomentar o consumo de produtos locais, orientar a produción cara a ese consumo e ao mesmo tempo ampliar a produción para crear postos de traballo e formar aos produtores para que os proxectos sexan viables e sostibles co medio ambiente”. Trátase, por tanto, dunha iniciativa de moitas patas para establecer unha base sólida, o km0 de Beterri.
Koldo Huegun Zapirain é produtor de pito de Usurbil e é membro do proxecto Lumagorri. Ten claro que este tipo de proxectos son imprescindibles si quérese reactivar o sector. “En Gipuzkoa o sector primario está medio morto porque non se potenciou, porque a forma de axudar non foi a axeitada. Déronnos axudas para a instalación e a produción, pero logo botáronnos aos leóns e non podemos competir cos grandes. Hai que conectar até o final o camiño dos produtos locais, até o consumidor, como pretende o proxecto Beterri km0”, explica.
O produtor propón trasladar á alimentación a conciencia política que existe en Euskal Herria: “Iso si que é acción política, é alimentación. Só en torno ao 5% do que consumimos en Euskal Herria prodúcese alí, aí está o problema. Os postos de traballo, a calidade dos alimentos, o coidado do medio ambiente… Todo está directamente relacionado con iso”.
Datorren astean Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeak ospatuko dira Ipar Euskal Herrian. Frantzia mailako FDSEA eta CR sindikatuez gain, ELB Euskal Herriko Laborarien Batasuna aurkezten da, "euskal laborarien defentsa" bermatzeko.
Departamenduko Laborantza Ganbarako hauteskundeen kanpaina abiatu da. Urtarrilaren 14an bozetara aurkezten diren hiru sindikatuen ordezkariekin bi oreneko eztabaida sakona antolatu zuten Euskal Hedabideek, osoki euskaraz.