Albert Costa e Pablo Schvarzman son músicos. O primeiro toca o trombón nos grupos The Gramophone All Stars Big Band e Compota de Manana, mentres que o segundo é guitarrista e responsable da electrónica da banda Seward. Non só trátase de traballos de música, senón que tamén se unen aos dous actores e unha loita. Son membros activos do sindicato SMAC (Sindicato de Músicos Activistas de Cataluña), que se constituíu hai dous anos. Entre outras cousas, conseguiron aprobar mocións en varias localidades que especifican os requisitos para a contratación de músicos en diferentes concellos. Estivemos con eles para coñecer as súas liñas de traballo, as súas formas de facer e as súas reivindicacións.

Todo empezou ás portas da Primavera Sound 2016…
Pablo Schvarzman: Virando con grupos e compartindo escenarios con outros, atopámonos con músicos con inquietudes e problemas similares. A idea empezou a desenvolverse nesas relacións, e de súpeto decidimos que era o momento de pór en marcha moitas conversacións, que debiamos empezar a dar pasos máis contundentes. Organizamos unha asemblea e convidamos a todos os músicos que puidemos. Podería haber calquera outra praza, pero era máis apropiado para darlle visibilidade e sentido, atopar un sitio relacionado coa música. Sentámonos fronte á entrada da Primavera Sound e alí celebramos a nosa primeira asemblea. A iniciativa tivo unha gran repercusión e moitos dos seus membros comezaron a chamarse para dar a coñecer diferentes problemas. Tivemos que empezar a traballar rápido e a responder a problemas concretos, e despois, cando tivemos máis tempo, demos o paso para crear o sindicato.

Por que sindicato e non, digamos, asociación?
Albert Costa: Enseguida comprendemos que non nos servía crear unha asociación de músicos de jazz ou tocando a bandurria, que non queriamos ser unha asociación que organizase un festival e un par de conferencias. Somos un sindicato de clase, porque é a mellor maneira de loitar polos dereitos de todos os músicos traballadores. Desta maneira podemos influír de maneira máis oficial: reunirnos coa patronal e falar directamente coas persoas ou entidades que decidan as cousas.

P. Schvarzman: Hoxe en día somos máis dun centenar de afiliados e, con todo, o funcionamento non cambiou moito. A nosa base é a Asemblea, onde decidimos cales van ser as nosas liñas de traballo. Temos un avogado traballando para nós, pero o traballo de todos os demais é voluntario. Non queremos ser un sindicato profesionalizado, nin un grupo de persoas afiliadas á acumulación de cartóns de desconto.

Que é un músico activista?
A. Costa: Desde o principio decidimos que imos ser un sindicato que se implique politicamente en todos os ámbitos posibles. Participamos, por exemplo, na folga xeral do 3 de outubro. Tamén publicamos algunhas observacións sobre a represión do 1 de outubro; e no tema da liberdade de expresión, somos parte activa do colectivo Non Callarem. Un sindicato que pretende incidir fundamentalmente na sociedade, tanto nos seus dereitos laborais como nos políticos. Por iso dicimos que somos activistas.
Din que entre os músicos hai unha tendencia a solucionar os problemas de forma individual. Pero vostedes tomaron o camiño de influír desde o colectivo.

P. Schvarzman: É curioso que, no caso das artes, os pintores ou escultores, por exemplo, só poden traballar e a individualidade sería máis normal. Pero nós facémolo a miúdo en grupos, e iso non cambia. Os actores, por exemplo, conseguiron o seu propio convenio, e nós non. Non sei por que é así, pero está claro que esa tendencia non nos fixo ningún favor.

A. Costa: Poida que teña que ver coas trabas de aceptarse como músico. Tanto polos nosos complexos como pola falta de aceptación dos demais. A min pregúntanme continuamente si o da música é unha afección ou un oficio. Ata que te convertas nun profesional, é difícil atender aos teus dereitos, e non digamos nada, empezar a pensar nun sindicato ou noutras fórmulas. A liña amarela entre profesionais e amateurs é fina. Cando é alguén profesional: cando toca moito? Cando ten estudos? Este debate non nos interesa. Como músicos, defendemos os dereitos do traballador que traballa máis ou menos.

A súa principal reivindicación é que os músicos teñen que ser contratados, que non basta con pedir unha factura.
A. Costa: Baseámonos na normativa actualmente vixente. A relación entre o músico e o que contrata con arranxo ao Real Decreto 1435/1985 debe ser laboral. Isto significa que se contrátache un concello ou unha sala, debes darche de alta asumindo os gastos de seguridade social. Isto só se cumpre no 1% dos casos. No seu lugar, solicítannos unha factura. Para iso, ou temos que apuntarnos en autónomos ou crear unha empresa para contratarnos. Os que perdemos nesas dúas posibilidades somos nós.

P. Schvarzman: Hai algúns que reivindican a posibilidade de ser autónomo, aínda que, na actualidade, nin sequera é totalmente legal. Nós, en cambio, preferimos ser contratados. No fondo, os autónomos están máis desprotexidos e, ademais, non poden sindicarse. Ademais, é tramposo: na maioría dos ámbitos de traballo un autónomo decide cando vai facer ese traballo, mentres que un músico ten que estar nunha hora e un lugar determinado, si ou si. Esta liberdade é incompatible coas características dos contratados e non coa dos autónomos.

Os grupos que moven moito diñeiro están cómodos creando unha estrutura empresarial?
P. Schvarzman: Algúns grupos si, porque teñen moita actividade e viran moito. Poden manter unha estrutura empresarial. Estes cálculos entran no seu caché e funcionan como empresas, pero non é válido para todos. Se alguén quere deixar de ser traballador e quere crear a súa propia empresa, non temos problemas. Pero que pasa con quen non poden facer iso? Moitos somos intermitentes ou tocamos en moitos grupos. No noso caso, como en calquera outro sindicato, non nos preocupa a situación das grandes empresas. A situación dos grupos grandes e coñecidos non é a nosa responsabilidade, non nos creamos para axudarlles. Nós reivindicamos os dereitos desa inmensa maioría de músicos desprotexidos.

É compatible a vía de contratación que propoñen coa realidade das salas pequenas?
A. Costa: Existen fórmulas de adaptación ás salas pequenas, e pode ser que o sindicato acorde con elas o que poden ofrecer a cambio, se non é en metálico, noutras condicións ou tarefas de coidado. É certo que hai moitas salas que non poden facer fronte á fórmula da contratación, pero coa escusa da situación destas pequenas salas, os concellos, os festivais e as grandes salas fan o que queren. Quen ten a posibilidade de pagar non pode negarse a cumprir a lei para obter máis beneficios, nin á conta dos nosos dereitos.

Por tanto, as institucións públicas deberían ser o modelo…
P. Schvarzman: No Estado español os concellos son os que máis traballan: festas populares, festivais subvencionados e programación de locais públicos. Eles deben ser o modelo. Tamén son as máis fáciles de influír a través dos sindicatos. Tentamos cos partidos políticos pedir que propoñan mocións, pobo a pobo, para que se aplique a lei, garantindo a contratación. Xa o conseguimos nalgúns pobos e cidades. A cuestión é que hai unha estrutura burocrática completa que se afixo a unha serie de formas de facer, e iso non cambia nunha lexislatura a outra. Hai moitas resistencias.

Managers, promotores, etc. ven con bos ollos as vosas propostas?
A. Costa: En xeral, non. Ponse moi nerviosos porque ven que algúns dos seus privilexios poden ser postos en cuestión. Hai unha industria que se construíu nesta forma alegal de facer as cousas e que non ten en conta aos músicos. A base da industria é a música, e, con todo, parece que somos os últimos. Por suposto, necesitamos salas, organizadores e xente que traballe na promoción do noso traballo, pero todo iso debe ser compatible cos nosos dereitos fundamentais.

Tamén puxeron o foco nas subvencións.
A. Costa: En Barcelona hai salas que reciben moito diñeiro. Recíbeno por programación, aínda que logo non o programan directamente. O que dicimos é que, a cambio de recibir unha subvención pública, deberían cumprir unha serie de requisitos: equilibrio de xénero, mínimo coidado, así como contratar adecuadamente aos músicos.

Denunciastes a presenza das marcas comerciais nos escenarios. É posible cambiar iso?
A. Costa: Hai festivais que son vergoñosos: todo o escenario parece un anuncio de Estrela Damn ou de Coca-Cola. Hoxe en día, todo o mundo saca fotos e vídeos e sóbeos á rede. Cando vostede ve isto, ve un grupo detrás del co logo da marca. Iso, á fin e ao cabo, é un anuncio, o que fas gratis e sen a túa aprobación. Reivindicamos que hai que negociar e que o contrato tamén debería concretalo. No meu caso, hai moitas empresas que nin sequera pagan polo que non aceptaría, porque non quero asociar a miña imaxe con elas. Deberiamos poder dicir que non.

P. Schvarzman: Nós decidimos tapar o logo dun escenario nun festival e tivemos un choque moi grande cos organizadores. Se o grupo é grande, é diferente. Unha vez taparon os carteis de Coca-Cola de todo un festival por un coñecido cantante que tiña un acordo con Pepsi. Pero nós non temos o poder de negociación del, polo menos a título individual. Pero se nos unimos, podemos tentar influír. Niso estamos.

Abordaron tamén o tema dos dereitos de autor?
A. Costa: A verdade é que non abordamos este tema. Non somos un equipo demasiado grande e é difícil chegar a todo. Con todo, somos críticos coa SGAE. Un dos seus problemas é que se vota en función das vendas. Nós queremos que se reformule un sistema de como se xestionan os dereitos de autor, que cada persoa teña un voto. O debate é máis complexo que a elección entre SGAE e copyleft. Imaxínache que algunhas persoas son só compositores, e esa é a súa principal fonte de ingresos. Creo que quen queira ten que ter a oportunidade de gañar diñeiro por ese camiño, pero ten que ser de forma transparente.

Para terminar, que vías ten un sindicato para achegarse aos obxectivos que mencionastes?
A. Costa: Hai moitos. Somos unha xeración afeita a actuar a través das redes sociais, e é certo que presionar alí pode ser eficaz. Nós tentamos facer algo máis amplo: manifestacións, piquetes, o que sexa necesario. O que máis estamos a facer é reunirnos coa xente e as institucións para explicar a nosa visión. Estamos a reunirnos con case todo o mundo: patronal, partidos… Con todo, a longo prazo, o máis eficaz é estender a concienciación e a reivindicación. Gustaríanos que estes obxectivos fosen a reivindicación maioritaria.