Felix Zubia, na túa intervención estiveches falando de saúde e de idioma. Que lles contaches aos oíntes?

En canto á ciencia, pouco temos sobre este tema. Sobre todo dei a miña opinión e o meu punto de vista, e de onde debe ir o asunto.

Cóntanos o que explicaches.

En primeiro lugar, en Osakidetza e en todo o ámbito da saúde, é unha gran necesidade que o eúscaro sexa lingua de traballo. Por suposto, sempre utilizamos o eúscaro para a comunicación, tanto cos pacientes como entre os traballadores. Pero converter o eúscaro en lingua de traballo sería ir un paso máis adiante. É dicir, utilizar o eúscaro cando escribamos os nosos documentos en eúscaro e falamos de temas médicos. Porque nos ocorre moitas veces, que non estamos afeitos falar en eúscaro, e metemos ese anaco en castelán, porque non sabemos como dicilo en eúscaro. En lugar de dicir ‘ten un infarto agudo de miocardio na cara anterior ao corazón’, dicimos ‘este ten un infarto anterior’. As palabras técnicas utilízanse en castelán e toda a escritura faise en castelán.

Mencionou a necesidade de alfabetizar ao persoal sanitario.

Necesitamos unha dobre alfabetización. Somos moitos alfabetizados, pero tamén necesitamos alfabetizarnos na linguaxe técnica. Algúns somos profesores da Universidade do País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, e por tanto, estamos alfabetizados, pero moitísimos menos. E é certo que o apreso por non utilizalo tamén se oxida, e iso tamén deberiamos recuperalo. En caso contrario, temos unha situación totalmente desequilibrada, temos traballadores euskaldunes que non son capaces de dar unha clase de tema técnico en eúscaro. Por que? Porque non empregan este tipo de expresións no día a día. Moitos mozos, e quizá curse estudos universitarios en eúscaro, recorren ao castelán á hora de adquirir unha formación especializada. Por que? Porque toda a contorna está a traballar en castelán e os modelos supraespecializados que teñen son tamén en castelán. Aínda temos puntos sen gañar ou áreas sen abordar, ás que deberiamos chegar.

O reto é gordo.

Este non é só un reto de Osakidetza. Hai pouco lin que a Deputación Foral de Gipuzkoa tamén quería iso, e eu creo que si hai unha gran institución, a euskaldunizada pode ser a Deputación Foral de Gipuzkoa. O seu reto para 2018 é utilizar o eúscaro como lingua de traballo. En 2014, Patxi Baztarrika [entón viceconsejero de Política Lingüística do Goberno Vasco] dixo que o maior reto era converter o eúscaro en lingua de traballo. En moitas organizacións temos necesidade e en Osakidetza tamén.

Presta Osakidetza a atención necesaria á reunión dos vascos profesionais?

Unha pinga cae ao mar nunha diapositiva. Se nos movemos en contornas moi castellanohablantes (e non me refiro só ás persoas, falo dos costumes), se metemos unha pinga de auga neles disólvese. No Plan de Eúscaro de Osakidetza existe a posibilidade de utilizar o eúscaro como lingua de traballo, existe a posibilidade de crear circuítos en eúscaro, pero é algo que hai que tomalo en serio, necesitariamos un plan especial. Dentro do Plan de Eúscaro deberiamos pór un subapartado, a iso hai que pór unhas medidas concretas e un orzamento para levar a cabo medidas concretas. En primeiro lugar, pediría identificar determinados campos, saber en que lugares pódense realizar os circuítos en eúscaro. En 2017, o número de empregados con acreditación en eúscaro en Osakidetza situouse no 37-38%. Nos últimos anos o crecemento foi notable e espérase que para 2022 ou 2025 sexa do 60 ou do 65%. Tal e como se van retirando os maiores e a xente nova vai entrando iso vai ser o que vai vir, pero tamén sería unha pena esperar tanto, e para esa xente temos que crear contornas onde poder falar en eúscaro. Creación de puntos concretos que traballen en eúscaro, formación do persoal dos puntos concretos, apoio posterior e avaliación. A unión destes puntos conformará o noso lago ou o noso mar.

Senten ganas de levar a cabo este tipo de dinámicas entre os traballadores?

Hai de todo. Existen zonas nas que se poden crear circuítos en eúscaro. Eu coñezo algunhas desas zonas, están a traballar por vontade dos traballadores e cunha porcentaxe axeitada de euskaldunes. Coñezo os servizos nos que tres cuartas partes dos empregados son euskaldunes. Xunto a iso, teremos que afacernos a ter en común traballadores con diferentes niveis de coñecemento. Teremos que afacernos a utilizar o eúscaro con naturalidade na entrevista, e talvez unha persoa responda en castelán, e de volta a falar en eúscaro. É un dos maiores problemas que tivemos os euskaldunes: se alguén non fala en euskera todos dirixímonos ao castelán. Chamámoslle Belarriprest [en Euskaraldia]. Pois ben, temos que afacernos a facer ese exercicio con naturalidade e facelo de verdade.

O seguinte paso, e non está tan lonxe, é un tradutor automático. Aquí mesmo temos expertos en tradución automática. Necesitamos un sistema que traducise correctamente o texto en eúscaro ou en castelán. É importante dar unha seguridade que entenda ben o texto escrito en eúscaro quen non sexa capaz de comprendelo ben. Esta persoa traduciría ao castelán a través da tradución automática. Se non dispuxésemos deste sistema, o empregado que redactase os textos en eúscaro estaría obrigado a facelo tamén en castelán. Non podemos pór en xogo a seguridade do paciente. Eu traballo en Coidados Intensivos cos peores. Supoñamos que escribín o meu texto en eúscaro e si o empregado que vén detrás non o entende, que pasaría? Queremos evitar estas situacións, que non sexa motivo de problema o non comprender a lingua.

Aínda así, dixen que hai puntos que nos dixeron que están dispostos a facer circuítos en eúscaro. A medida que xurda o modelo e véxase que é posible, produciríanse máis.

Fai uns poucos anos era imposible facelo. Eu levo dezanove anos no Hospital Donostia, seis anos antes estudando, e a situación de fai 25 anos e a que temos hoxe en día non ten nada que ver. Temos a oportunidade, o reto e a necesidade. É preciso aproveitar a situación.